|
Õzbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli biLİmlendiRİw miNİstrliGİ
|
| bet | 151/191 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 2,75 Mb. | | #230680 |
Bog'liq FILOSOFIYAPraksiologiya-insannıń ózgeriwsheń, àmeliy xızmeti haqqındaġı filosofiyalıq tàliymat.
Plyuralizm-(lat. pluralus-kóplik, kóppikirlilik)-monizmge putkilley qarsı bolġan filosofiyalıq tàliymat. Plyuralizm atamasın birinshi bolıp nemets filosofı X. Vol`f tàrepinen áwáģ-jılı ilimge kirgizilgen.
Pikir - bul oydıń sonday forması, onda túsiniklerdiń baylanısınıń járdeminde birnárse tuwralı oy ya tastıyıqlanadı ya biykarlanadı. Sóylewde pikir gáp túrinde kórinis tabadı. Haqıyqatlıqqa baylanıslı pikirler haqıyqıy ya jalģan bolıwı múmkin. Adamnıń oyınıń haqıyqıylıģı ya jalģanlıģı praktika arqası tastıyıqlanadı hám tekseriledi.
Oy juwmaģı - bul oylaw procesi hám onıń nátiyjesinde eki ya birneшe pikirlerden jańa pikir kelip шıģadı. Máselen, adam barlıq metallardıń elektr toģın ótkiзeteģınlıģın bilgenlikten, mıstıń hám tok ótkiзeteģınlıģı tewralı jewmaq шıģara aladı.
Materializm-(lat. materiactos-materiya)-bolmıstıń ruwxıy (ideyalıq) hàm materiallıq bolmıstıń tiykarın quraydı. Filosofiyalıq kontseptsiya.
İdealizm- (grek. Idea- pikir)-eń àyyemgi ózine tàn filosofiyalıq baġdarlardan biri bolıp oydıń bolmıs ruh hàm sana.
Teizm-(grekshe quday) - àlemnen ustem turıwshı ġayrı tàbiyiy quday haqqındaġı diniy tàliymat) Abu Mansur Moturidiy (melodiy 944 yilda vafot etgan) - kalom ilmining aql maqomiga alohida e`tibor qaratgan Samarqandda Moturidiya maktabini yaratgan. Mu`taziliylar (ajralib chiqqanlar) yakka xudolikning adolatli ekanini, Qur`onning tangri tomonidan yaratilganligini, iroda erkinligini yoqlab chiqqan. Uning asoschisi Vosil ibn Atodir (699-748 yillar). Uning oxirgi vakillaridan biri Zamahshariydir.
Abu Hanifa an-Nu`mon - -hanafiya mazhabiga asos solgan, barcha islom tarqalgan hududlarda o`z mavqeiga ega bo`lgan. Bu mazhabning muhim jihatlari kalom va ilohiyot sohalarining piri Abu Mansur Moturidiy (vafoti 944 y.) ning «Tavhid» va «Ta`vilot» asarlarida va Burhoniddin al-Marg`inoniy (1123-1197) ning «Hidoya» to`plamida o`zining yorqin ifodasini topgan. Ularning asarlarida aql maqomi va mantiq ilmiga, ilm va dalilga keng o`rin berilgan.
Antropologiya - insonni o`rganadigan fan. Antropologiya inson mohiyatini, uning tabiat va jamiyatdagi o`rnini, o`ziga xos xususiyatlarini o`rganish bilan shug`ullanadi. Antropologiyada inson mohiyatini to`laroq ochish uchun «men», «ong», «shaxs», «ruh» tushunchalari qo`llanadi. «Men» — insonning o`zligini tashqi olamdan, real borliqdan farqlashidir. «Men» ong tufayligina o`zini boshqa borliqdan farqlaydi. Boshqa narsalar insonga begona voqelik bo`lib tuyuladi. Shaxs insonning mustaqilligini ifoda etadi.
Apologetlar - xristianlik tarixida 1 va III asrlarda vujudga keldi. Apologetika so`zining lug`aviy ma`nosi «himoya qilish», — demakdir. Apologetlar hukumatning xristianlikka bo`lgan dushmanligini bartaraf qilishga, Rim davlatining xristianlikni ta`qib qilishi hech qanday oqlashga loyiq emasligini isbotlashga harakat qilganlar, o`z asarlarida mushriklik (ko`p xudolik) adabiyotlaridan olingan bahslashish (dialog) shaklidan, yoki apologetikaning mumtoz shaklidan foydalanganlar.
|
| |
