O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
63
to‘plovchi (Bradyrhizobium Japonicum) tuganak
bakteriyalarni o‘zida saqlovchi tuproqning
0–15 sm qatlamdan 1500 kg tuproq olinib
qo‘llanilganda soya o‘simliklari tuproqqa ijobiy
ta’siri yuqori bo‘lganligini ta’kidlaydilar [1].
Soya urug‘larini ekish oldidan albatta
azotni faol o‘zlashtiruvchi bakteriyalarni
o‘zida saqlovchi bakterial o‘g‘itlarni qo‘llab
ekish ushbu ekinni yetishtirishning iqtisodiy
imkoniyatini oshiradi [2]. Soya o‘simligini
o‘sishi va rivojlanishiga bakterial bioo‘g‘itlarni
bargidan oziqlantirish yaxshi natija beradi [3].
Soya navlarini har bir tuproq-iqlim sharoitlariga
mos navlarini ilmiy asosda tanlash zarurdir [4].
Tadqiqot obyekti va uslublari.
Soyaning
mahalliy va xorijiy navlaridan tashkil topgan
ekologik nav sinash ko‘chatzori Dala tajribalarida
variantlarni joylashtirish, fenolgik kuzatuvlar
va hisoblashlar “Dala tajribalarini o‘tkazish
uslublari” (PSUEAITI 2007) qo‘llanmasi
asosida, tajriba maydonida tuproqning agrofizik
va agrokimyoviy xossalarini aniqlashda
«Методы агрохимических, агрофизических
и
микробиологических
исследований
в поливных хлопковых раёнах» (1973) uslubiy
qo‘llanmalaridan foydalanildi. Olingan natijalar
Microsoft Excel dasturi va Б.А.Доспеховнинг
“Методика полевого опыта” (1985) uslubiy
qo‘llanmasi asosida statistik tahlillar asosida
amalga oshirilgan.
Tadqiqot natijalari va ularning
muhokamasi
. Moyli ekinlarni viloyatda
ekologik nav sinovlari asosida moslashtirish,
kasalliklar, zararkunandalarga chidamli hamda
moydorligi, hosildorligi yuqori va yetishtirish
agrotexnikasi bo‘yicha ilmiy-tadqiqotlar olib
borish, yakunida soya navlarini ilmiy asoslangan
holda tanlab olish maqsadida, soyaning mahalliy
va xorijiy navlaridan iborat bo‘lgan ekologik nav
sinash ko‘chatzori tashkil etildi.
Soyaning mahalliy “Baraka”, “To‘maris
Mman-3”, “Ustoz MAN-60”, “Olmos”,
“Gavhar”, “Zamin”, “Hosildor” navlari va xorijiy
“SK-Riana”, “Arleta”, “Vilana”, “Prudens”,
“Slaviya”, navlari ekilib, o‘simliklarda fenologik
kuzatuvlar olib borildi. Tadqiqot natijalari
1-jadvalda keltirilgan.
Olib borilgan tadqiqot natijalariga
1-jadval.
