| Nazariy ma '[umol
XALQ OG'ZAKI IJODI TUSHUNCHASI
Xalq og'zaki ijodi - mehnatkash omma ijodi, xalq san'atining bosh qa, ya'ni musiqa, teatr, raqs, o'yin, tasviriy va amaliy san' at kabi turla ridan o'ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadigan og'zaki so'z san'atidir.
Xalq og'zaki ijodi - insoniyatga tengdosh eng qadimiy san'at. Har bir xalqning og'zaki ijodi o'sha xalqning fe'l-atvori, estetik didi, ruhiyati, urf-odat va an'analari, orzu-intilishlari, geografIk sharoiti va tabiatini aks ettiruvchi o'ziga xos ko'zgudir. Biz ana shu ko'zgu vositasida olamshumul ezgu niyatlar, insoniy fazilatlar, yovuzlik, zulm, adolat sizlikka qarshi nafrat tuyg'ularini ko'ramiz.
Og'zaki so'z san'ati «folklor» yoki «xalq og'zaki poetik ijodi» ata malari bilan ifodalanadi. «Folklor» atamasi ilk bor XIX asr tadqiqotchisi Vilyam Toms tomonidan 1846-yilda qo'llangan bo'lib, «folk» - xalq va <<1or» - bilim, donolik, donishmandlik, ya'ni «xalq bilimi», «xalq
~
donoligi», «xalq donishmandligi» demakdir. Xalq og'zaki ijodini o'rga nuvchi fan folklorshunoslik deb ;ataladi.
Xalq ijodiyotining yaratilishi va yashash tarzi og' zaki usulda amalga oshadi. Ya'ni bunday asarlar og'zaki ravishda ijro etilishi sababli ulaming mazmuni va shakli o'zgarishi, unga yangi qismlar qo'shilishi yoki biron bir qismi tushib qolishi mumkin.
O'zbek xalq og'zaki ijodi eng qadimiy san'atlardan biri bo'lib, u
jahon xalqlari poetik ijodi taraqqiyotida alohida o'rin egallaydi. O'zbek folklorida turlar va janrlar quyidagicha tashkil topgan.
|
