65
3. Visual C++ muxitida dasturlash. Komponentalar bilan ishlash.
Muloqot oynalari bilan ishlash. OLE, MFC texnologiyalari. Ko’p
oynali muxitlar bilan ishlash. Kichik loyixalarni yaratish.
Foydalanuvchi interfeysini loyihalash.
Visual C++ muxitida dasturlash.
Visual C++ muxitida menyular
Visual C++ muhitida dasturlash.
Integrallashgan
ishlab chiqarish muhiti, ularni yaratilish tarixi,rivojlanish
bosqichlari, yagona tili va ko’p
tilli integrallashgan muhitlar, Vizual Studio
variantlari va imkoniyatlari, .NET frameworking imkoniyatlari, Visual C++ da
Windows ilovalarini yaratish, Muhitda
menyular uskunalar paneli, From
xususiyatlari va hodisalaridan foydalanish bo’yicha nazariy hamda namunalari
keltirilgan bo’lib, nazariy bilimlarni asoslash uchun dasturlar tuzib ko’rsatilgan.
Bilimlarni mustahkamlash uchun 30 ta nazariy savol amaliy ko’nikma va
malakalarni rivojlantirish uchun 10 assistment topshirig’i berilgan. Bu
topshiriqlarni bajarish mavzuni mustahkamlash uchun xizmat qiladi.
Kalit so’zlar.IDE, Visual C++,user interface, OYD, .NET, (plug-ins, add-ins,
add-ons, abstract Windows Toolkit(AWT), MSDN, Visual Studio Interdev-
ASP(Active Server Pages),GUI, ilova, loyiha,Windows Forms application, .NET
Framework, Buyruqlar va asboblar paneli, Form xususiyatlari,
hodisalari,
MessageBox.
Bilish shart bo’lgan tushunchalar. Tip tushunchasi, sinf va sinf obyekti,
funksiya va ko’satkich, kutubxona yaratish va dasturlashga oid dastlabki
tushunchalar hamda C++ tilini qo’llab quvvatlovchi muhitda ishlashni bilish
lozim.
Bilib olasiz. Visual C++ muhitida dasturlash, integrallashgan ishlab
chiqarish muhiti, toolkit, toolbox, Integrallashgan muhitlar tarixi, Turbo muhitlar,
GNU Emacs, Obyektga yo’naltirilgan til, Team Foundation Server (TFS),
kengaytmalar ishlab chiqish mexanizmi (plug-ins, add-ins, add-ons), Yagona tilli
ko’p tilli integrallashgan muhitlar,NetBeans integrallshgan muhiti, Java
dasturlash haqida, Microsoft Visual C++, ASP texnologiyasi, Visual C++ da
Windows ilovalarini yaratish, Muhitda menyular uskunalar paneli, Buyruqlar va
uskunalar paneli, MS Visual Studio muhitining interaktiv tugmalari, Form
xususiyatlari va hodislari, MessageBox sinfining show funksiyalarini
o’rganishingiz mumkin.
Bugungi kunda dasturlash muhitlari va turlari ko’payib bormoqda. Shu
vaqtgacha console rejimida o’rgangan bo’lsangiz kerak. Ammo so’nggi 35 yil
ichida foydalanuvchilar oynali dasturlash muhitlaridan foydalanib kelishmoqda.
66
Bunday dasturlarni yaratish uchun qulay visual dasturlash muhitlari yaratilgan.
Ularda birinchi navbatda foydalanuvchining UI(user interface) yoki dasturning
foydalanuvchi bilan muloqot oynasi loyihalashtiriladi.Buning uchun tayyor sinflar
(komponetalar) mavjud bo’lib,
ularning xususiyatlar, funksiyalari va hodisalari
bilan ishlash juda qulay bo’lib, visual foydalanish mumkin.Vizual foydalanish
ko’rib turib ishlatish degan ma’noni beradi. Bu visual dasturlash bo’yicha ilk
ma’lumotlarni keltiramiz. Deyarli barcha dasturlash tillari uchun visual
dasturlash muhitlari mavjud.
Visual C++ muhitida dasturlash. Dastavval integrallashgan ishlab chiqarish
muhitining ilovalari tushunchasi, uning model xususiyatlari, rivojlanish tarixi,
ularning eng ko’p ishlatilganlari bilan tanishish lozim.
Integrallashgan ishlab chiqarish muhiti (Integrated
development
environment – IDE) – dasturni ishlab chiqish hayot siklining barcha asosiy
funksiyalarini qo’llab quvvatlovchi umumiy interaktiv grafik qobig’iga ega bo’lgan
dasturlarni ishlab chiqish va tekshirish vositalari majmui, dastur matnini (kod)
yozish va tahrirlash, kompilyatsiya, bajarish, xatolarni tuzatish, profilaktika va
boshqalarni bajarish imkoniyati beradi.
Integrallashgan muhitdan foydalanish dastur
ishlab chiqishning mumkin
bo’lgan yondashuvlaridan biridir. Shu bilan bir qatorda, UNIX tizimining oldingi
an’anaviy yondashuvi, funksionallik bilan bog’liq bo’lgan vositalar (toolkit,
toolbox) to’plamidan foydalanishga asoslangan, lekin Integral interaktiv muhitga
va ba’zan (UNIX interfeysi) amalga oshirilgan. Albatta, Integrallashgan muhitdan
foydalanish ishlab chiquvchi uchun ancha qulay bo’lib, u 1980-yillardan boshlab
Integrallashgan muhitlarning jadal rivojlanishi va turli tumanligini izohlaydi.
Birinchi integrallashgan muhitlardan biri Borlandning Turbo Paskalidir,
1980-yillar o’rtalarida Niklaus Wirth va uning talabasi Filip Kahn tomonidan
ishlab chiqilgan.
Microsoft zamonaviy integrallashgan muhitning eng yaxshi namunalaridan
bo’lgan Visual Studio ni yaratish va rivoshlantirish orqali Integrallashgan
muhitlarning rivojlanishiga katta hissa qo’shdi. Uning yangi versiyasi juda ko’p va
oxirgisi, Visual Studio 2019, ammo keyinchalik Visual Studio 2012 muhitida C++
tilidan foydalanisiz.
Integrallashgan muhitlar tarixi. Integrallashgan muhitlar g’oyasi 1980-
yillarning o’rtalariga kelib, Integrallashgan muhitlarning ikki guruhi paydo bo’ldi:
-Turbo muhitlar(Turbo Pascal, Turbo C, C++, Delphi, Turbo va hokazo.) bu
tillarda dasturlashni qo’llab quvvatlash uchun Borland tomonidan, MS DOS
operatsion tizimi uchun, keyin Windows uchun foydalanishgan;
-GNU Emacs –
MS DOS uchun, keyin Windows, OpenVMS va Linux uchun
amalga oshiriladigan ko’p tilli va ko’p platformali Integrallashgan muhitlar. 1990-
yilda Sun Microsystems bilan ishlagan rivojlantirish jamoasi orasida, Solaris
67
platformasi uchun uni amalga oshiruvchi ko’p foydalanuvchilari va GNU Emacs
tashabuskorlari bore di.
Obyektga yo’naltirilgan til Smalltalk kompaniyasi Xeror PARC dasturlarni
ishlab chiqish uchun o’sha yillarda integrallashgan muhiti amalga joriy qilingan.
Unda OYD birinchi integrallashgan muhiti yaratilgan va u dasturlash
texnologiyasi bytecode ikkilik va Postfix oraliq vakillik tushunchasini joriy qilgan
va shuningdek just-in-time (JIT,dinamik) kompilyatsiyasi birinchi ilg’or
usuli
bo’yicha kompyuterda maqsadli ijro kompilyatsiyasi yaratgan.
Borlandning turbo muhitlari dasturiy ta’minot ishlab chiquvchilari va
dasturiy ta’minot ishlab chiqish vositalari yaratuvchilariga katta ta’sir ko’rsatdi.
Ularning xarakterli xususiyatli doimiy rivojlanish siklini qo’llab-quvvatlash edi:
manba matnini yozish va tahrirlash-kompilyatsiya-tahlil qilish va xatolarni qayta
tuzatish-kompilyatsiya qilishni yakunlash-ijro etish va xatolarni qayta tuzatish.
Integral muhitdan chiqmasdan va bu bosqichlar oddiy funksiya tugmachalari
bilan nazorat qilindi va har qanday alohida vositalarni aniq chaqirishni talab
qilmaydi. Yuqori kompilyatsiya tezligi ham Turbo muhitlarining jozibador
tomoniga aylandi. Turbo Paskalning birinchi versiyalarida kompilyatsiya birinchi
xatodan oldin amalga oshirilgan bo’lsa-da barcha xatolarni toppish va tashxislash
uchun avvalgisini o’rnatganingizdan so’ng kompilyatsiyani qayta ishga
tushirishingiz
