|
Mundarija islom dini terminlarning kelib chiqish tarixi diniy matnni shakllantiruvchi vositalar diniy matnlarni zamonaviy texnologiyalar orqali tahlil qilishda
|
| bet | 1/8 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 46,94 Kb. | | #235182 |
Bog'liq Diniy... - final
Diniy matnlar tarjimasining o’ziga xos xususiyatlari
MUNDARIJA
1. ISLOM DINI TERMINLARNING KELIB CHIQISH TARIXI …………..3
2. DINIY MATNNI SHAKLLANTIRUVCHI VOSITALAR…………………..8
3. DINIY MATNLARNI ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR ORQALI TAHLIL QILISHDA TARJIMANI O"ZIGA XOS JIHATLARI VA QO'YILADIGAN TALABLARI………………………………………………..14
4. DINIY MATNLARNING MAZMUNI VA MOHIYATI……………………21
XULOSA………………………………………………………………………..26
ADABIYOTLAR RO'YXATI…………………………………………………..30
1. Islom dini haqida: din tarixi va kelib chiqishi.
Islom dunyodagi yetakchi dinlardan biri bo‘lib, butun dunyo bo‘ylab bir milliarddan ortiq tarafdorlari bor. Bu yakkaxudolik dini boʻlib, Muhammad paygʻambarning taʼlimotiga asoslangan boʻlib, Injil va Qurʼondagi paygʻambarlarning soʻnggi paygʻambari hisoblangan, Odam Atodan boshlab, Nuh, Ibrohim, Muso, Iso (Iso) va boshqalar.
Islom tarixi milodiy 7-asrda Arabiston yarim orolida, bugungi kunda Saudiya Arabistonidagi muqaddas shahar hisoblangan Makka shahridan boshlanadi. Aynan o‘sha yerda Muhammad Allohdan vahiylar ola boshladi, ular keyinchalik Islomning muqaddas kitobi Qur’onda qayd etilgan. Bu vahiylar dinning asosiy tamoyillari va ta'limotlarini, jumladan, yagona Xudoga, oxirgi qiyomat kuniga va o'limdan keyingi hayotga ishonishni shakllantirgan.
Islomning tarqalishi 632 yilda payg'ambar vafotidan keyin juda tez sodir bo'ldi. Dastlabki bir necha asrlarda islom oʻz chegaralarini gʻarbdagi Pireney togʻlaridan tortib, sharqda Hindiston va Xitoygacha boʻlgan fath va tinch taʼlimot orqali kengaytirdi. Bu san’at, ilm-fan, tibbiyot va falsafa rivojiga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan Umaviylar , Abbosiylar xalifaliklari kabi qudratli islom davlatlari va madaniyatlarining shakllanish davri edi .
Ibrohim dinlari yahudiylik va nasroniylik bilan bog'liq . Islom o'zini bu diniy an'analarning cho'qqisi deb biladi va Qur'on Tavrot va Injilda ilgari berilgan ilohiy vahiyni to'ldirishi va yakunlashini o'rgatadi. Islom ta’limotining muhim jihati – payg‘ambarlar ta’limoti bo‘lib, unda barcha payg‘ambarlarning davomiyligi va teng ahamiyat kasb etishi, ularning har biri xalqqa bir xil ilohiy xabar yetkazilganligi ta’kidlanadi.1
Asrlar davomida islom dini turli madaniy, ijtimoiy va geografik sharoitlarga moslashib, dinning o‘zida turli oqim va maktablarning paydo bo‘lishiga olib keldi. Eng muhimlari sunniylik va shialik bo'lib, ularning har biri o'ziga xos ta'limotlari, amaliyotlari va Qur'on matnlarining talqiniga ega.
Bugungi kunda islom ko'plab mamlakatlar hayotining siyosiy, ijtimoiy va madaniy jihatlariga sezilarli ta'sir ko'rsatishda davom etib, nafaqat diniy kuch, balki muhim ijtimoiy va siyosiy omil bo'lib qolmoqda. Globallashuv va xalqaro munosabatlar sharoitida islomning birlashtirish va bo‘linishga qodir jahon dini sifatidagi o‘rni tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Islomning kelib chiqishi eramizning 570-yilida Makkada tug‘ilgan Muhammad payg‘ambarning shaxsiyati bilan chambarchas bog‘liq. Bu vaqtda Makka muhim savdo va diniy markaz boʻlib, u yerda koʻplab turli xudolarga sigʻinadigan va yarmarkalar oʻtkazilib, butun Arabistondan savdogarlar va ziyoratchilarni oʻziga jalb etgan. Ushbu " ko'p ilohiy " jamiyatda Muhammad payg'ambarlik missiyasini 40 yoshida, islom an'analariga ko'ra, Jabroil farishta zohir bo'lib, Allohning so'zlarini yetkazganidan so'ng boshlagan.
Makkada va'z qilishning dastlabki yillari og'ir edi. Muhammad va uning izdoshlari mahalliy Quraysh elitasi tomonidan ta'qibga uchradilar , ular uning ta'limotini o'zlarining diniy va iqtisodiy manfaatlariga tahdid deb bildilar. 622 yilda Muhammad va uning izdoshlari hijratni - Makkadan Madinaga o'tishni amalga oshirdilar. Bu voqea Islom uchun shunchalik muhimki, musulmon taqvimining boshlanishini bildiradi.2
Madinada Muhammad nafaqat diniy faoliyatini davom ettirdi, balki siyosiy yetakchiga ham aylandi. Bu yerda turli qabila va jamoalar oʻrtasida bir qancha muhim shartnomalar tuzilib, musulmonlar jamiyatini mustahkamladi. Bir qator harbiy to'qnashuvlar va muzokaralardan so'ng Muhammad va uning izdoshlari qarshiliksiz taslim bo'lgan Makkaga qaytishga muvaffaq bo'lishdi. 630 yilga kelib, Muhammad Arabiston yarim orolining ko'p qismi ustidan nazoratni o'rnatdi va uni yangi e'tiqod bayrog'i ostida birlashtirdi.
632 yilda Muhammad vafotidan keyin islom olami Arabistondan tashqariga ham kengay boshladi. Birinchi xalifalar, uning vorislari, islom dinining Suriya, Iroq, Fors, Shimoliy Afrika va hatto Pireney yarim oroliga tarqalishiga olib kelgan bir qator istilolarni boshladilar. Bu hududlar islom madaniyatiga yangi elementlar, jumladan, fors va Vizantiya taʼsirini kiritdi.
Abbosiylar xalifaligi davrida, Bag‘dod dunyoning ilm-fan va madaniy markaziga aylanganda islom olamining madaniy-ma’rifiy yuksalish cho‘qqisiga chiqdi. Islomning oltin davri deb nomlanuvchi bu davrda musulmon olimlari matematika, astronomiya, tibbiyot va falsafa sohalarida qadimgi madaniyatlar, jumladan, yunon, hind va fors tillaridan olingan bilimlarni o‘zlashtirib, o‘zlashtirishga katta hissa qo‘shdilar.
Islomning kengayish jarayoni vaqt o'tishi bilan uning kengayish shakllari va yo'nalishlari o'zgargan bo'lsa-da, oltin asrdan keyin ham davom etdi. 13-asrda Abbosiy xalifaligi moʻgʻul istilolari qoʻliga oʻtgandan soʻng, islomiy kuch markazlari Misr va keyinchalik Usmonli imperiyasi kabi boshqa hududlarga koʻchdi.
XIII asr oxirida vujudga kelgan Usmonli imperiyasi islomning yangi qudratli markaziga aylandi. Uning rahbarligida islom san'ati va me'morchiligi yangi cho'qqilarni zabt etdi, buni Istanbuldagi Sulaymoniya masjidi kabi durdonalarda ko'rish mumkin. Usmonlilar Sharqiy Yevropa, Shimoliy Afrika va Yaqin Sharqda oʻz mulklarini kengaytirib, islom dinining tarqalishida katta rol oʻynagan.3
Gurjarlar , Dehli sultonligi va keyinchalik Mug'ullar kabi musulmon sulolalari hukmronligi ostida islom mahalliy madaniyat va jamiyatga katta ta'sir ko'rsatdi. Mug'al davri arxitekturasi , shu jumladan Toj Mahal, islom va hind an'analarining uyg'unligini ko'rsatadi va bu davrni ramziy ma'noga ega bo'lgan o'ziga xos uslubni yaratadi.
Bundan tashqari, asrlar davomida islom Janubi-Sharqiy Osiyoga tarqaldi, u erda bugungi kunda Indoneziya, Malayziya va Bruney kabi musulmonlar islomiy madaniyat va ta'limning muhim markazlari hisoblanadi. Bu hududlarda islom dini mahalliy an'ana va urf-odatlarni o'ziga singdirib, diniy amaliyotning o'ziga xos shakllarini yaratdi.
Ushbu madaniy almashinuv va moslashish jarayoni Afrikada ham kuzatiladi, u erda islom savdogarlari va olimlari Sahroi Kabir bo'ylab harakatlanib, Islomni G'arbiy va Markaziy Afrikaga olib kelishdi. Mali, Senegal va Nigeriya kabi mamlakatlarda islom ijtimoiy va madaniy tuzilmaning asosiy qismiga aylandi. Bu hududlarda islom ilmi va so'fiylik an'analari ijtimoiy va diniy hayotning shakllanishiga hissa qo'shgan.
Shunday qilib, islom tarixi va kelib chiqishi ushbu global dinni shakllantirgan va shakllantirayotgan boy madaniy va tarixiy jarayonlar bilan chambarchas bog‘langan.
Zamonaviy dunyoda islom nafaqat ma'naviy, balki uning tarafdorlari hayotining turli jabhalariga ta'sir ko'rsatadigan ijtimoiy kuchdir. Din asosan musulmonlar yashaydigan mamlakatlarda qonunchilik, taʼlim, iqtisodiyot va xalqaro munosabatlarga taʼsir koʻrsatadi. G'arbning ko'p madaniyatli jamiyatlaridagi ko'plab muhojirlar va ularning avlodlarining shaxsini aniqlashda ham asosiy rol o'ynaydi.
Zamonaviy islomning muhim jihati uning globallashuv va zamonaviy texnologiyalar bilan o‘zaro ta’siridir. Internet va ijtimoiy tarmoqlar islomiy ta'limotlarni tarqatish va o'rgatish hamda islomiy matnlarni muhokama qilish va sharhlash uchun yangi platformalarni taqdim etadi. Bu o'zaro ta'sir diniy amaliyot va e'tiqodning an'anaviylardan farq qilishi mumkin bo'lgan yangi shakllarining paydo bo'lishiga olib keladi.
Ta'lim islom dini sezilarli ta'sir ko'rsatadigan asosiy sohalardan biri bo'lib qolmoqda. Koʻpgina musulmon mamlakatlarida diniy taʼlim oʻquv dasturining ajralmas qismi hisoblanadi va koʻplab taʼlim muassasalarida Qurʼon va islom falsafasi boʻyicha kurslar mavjud. Kelajakdagi olim va yetakchilarni shakllantirishda muhim rol o‘ynaydigan ko‘plab islom universitetlari ham mavjud.
Islom tinchlik va adolat, qashshoqlikni bartaraf etish, barqaror rivojlanish va inson huquqlari kabi dunyo muammolarini muhokama qilishga ham hissa qo'shadi. Ko‘pgina musulmon jamoalari va tashkilotlari insonparvarlik harakati va xalqaro taraqqiyotda faol ishtirok etib, Islomda o‘rnatilgan adolat va mehr-oqibat tamoyillarini hayotga tatbiq etishga intilmoqda.
Islomning madaniy ta'siri me'morchilik, musiqa, adabiyot va san'atda ko'rinadi. Islom motivlari va usullari jahon madaniyatiga, xususan, me’morchilik va dizaynga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan. O‘ziga xos gumbaz va minorali mahobatli masjidlardan tortib, ham diniy, ham dunyoviy binolarni bezab turgan murakkab naqsh va xattotlikgacha islom dinining ta’sirini inkor etib bo‘lmaydi.
Madaniyatlararo muloqot sharoitida islom turli madaniyatlar va dinlar o‘rtasidagi o‘zaro tushunish va hurmatni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Globallashuv davrida, madaniy va diniy chegaralar tobora g'ovak bo'lib borayotgan bir paytda, Islom xalqlar va mamlakatlar o'rtasida tushunishni kuchaytirishga yordam beradigan noyob istiqbolni taqdim etadi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Mundarija islom dini terminlarning kelib chiqish tarixi diniy matnni shakllantiruvchi vositalar diniy matnlarni zamonaviy texnologiyalar orqali tahlil qilishda
|
