|
Reja: Adabiy tur va janrlar haqida tushuncha "Adabiy turlar va janrlar" moduli taraqqiyotining ustuvor yo‘nalishlari
|
| bet | 1/5 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 85,5 Kb. | | #104976 |
Bog'liq Adabiy tur va janrlar
Adabiy tur va janrlar
Reja:
1.Adabiy tur va janrlar haqida tushuncha
2.“Adabiy turlar va janrlar” moduli taraqqiyotining ustuvor yo‘nalishlari
3.“Adabiy turlar va janrlar” modulini o‘qitishga doir innovatsiyalar va ilg‘or xorijiy tajribalar
Badiiy asarlar shunchalik rang-barang, ular “nima bilan nimani va qanday aks ettirishi” (Aristotel)ga qarab, asosan uch turga bo’linadilar. Bular: epos, lirika, drama hisoblanadi.
Davrning muhim ko’rinishlarini (nima to’g’risida), chuqur tahlil qilib, uning ko’pchilik e’tiborini jalb etadigan g’oya va muammolarini o’rtaga qo’yish(nimani gapirish) va shu asosda tug’ilgan ko’ngildagi fikrlarni aniq va yangi obrazlar vositasida ifodalash (qanday tasvirlash) – yaxlit, birbutun jarayon (“Bo’lishi mumkin bo’lgan” olamni yaratish)dir. Ularni bir-biridan ajratish mumkin bo’lmaganidek, epos, lirika, drama ham yagona adabiyot (daraxt)dir. Ularning ildizi, tanasi bitta – faqat bu “vujud” - taraqqiy etgan uchta “shox”dan-adabiy turdan iborat.
Uchchala tur ham bitta asos-hayotdan oziqlansalar-da, uchchalasi ham bo’lishi mumkin bo’lgan olamni kashf etsa-da, ayni paytda, ularning har birining o’ziga xosligini ta’minlovchi predmeti ham bor. Eposniki – voqea,lirikaniki – ruhiy kechinma, dramaniki – harakatdir. Eposdagi qahramon – voqea, dramaning qahramoni – inson shaxsi (V.Belinskiy) lirikaning qahramoni insonning ichki tuyg’ularidir.
Shu sabab, bugungi kunda “liro-epik tur” (she’riy roman, doston, ballada, masal, oda)ni, “tarixiy-badiiy tur” (ocherk, reportaj, kundalik)ni (L.Timofeyev) ixtiro qilish asossiz, chunki ularning “o’zlarigagina” tegishli bo’lgan – predmetlari (narsaning belgilari) yo’q. Shuning uchun ham V.Belinskiiy “Poeziyaning hamma turlari... faqat uchta, bundan ortiq bo’lishi mumkin emas” – deydi va biz ham ayni shu haqiqatdan kelib chiqib, tur va janrlarning qonuniyatlarini ochishga o’tamiz.
Bundan aniqlashadiki, har bir turning predmetiga binoan, badiiy asarni vujudga keltiruvchi barcha vositalar – xarakter, syujet, konflikt, badiiy til va hokazo unsurlar ham turfa xil xususiyatlar kasb etadi.
|
| |
