-§. YANGI CHIQINDISIZ TEXNOLOGIYALAR




Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet126/141
Sana20.12.2023
Hajmi3,55 Mb.
#124530
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   141
Bog'liq
‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik

59-§. YANGI CHIQINDISIZ TEXNOLOGIYALAR 
RIVOJLANISHI VA ATROF-MUHITNI HIMOYALASH
Bugungi kunda ilmiy-texnika taraqqiyoti va sanoat ishlab chiqarish 
shunday su r’atlarda rivojlanmoqdaki, bunday holatni o ‘tgan asrlarda 
tasavvur h am qilish m um kin em as edi. B uning natijasida sanoati 
rivojlangan m am lakatlarda oldingiga nisbatan, bir tom on dan katta 
m asshtabda sanoat ishlab chiqarishining chiqindilari ko‘paym oqda, 
ikkinchi tom ondan esa xomashyo sarflanishi ham oshmoqda.
Yer resurslari, aw alo, darOmad nuqtayi nazaridan ishlatilib kelindi. 
Atrof-muhitning ifloslanishiga, mahsulotdan va qo'shim cha mahsulotdan 
munosib foydalanishga e’tibor qaratilmadi. Natijada, atrof-m uhit haddan 
tashqari ifloslandi, tabiiy resurslar vahshiylarcha talon-toroj qilindi.
Chiqindilarning to ‘planishi va ularni atrof-m uhitga zararsiz holda 
yo‘qotish yoki bir butun holda ulardan foydalanish muammosi doimo 
mavjud ko‘ndalang turgan. U m um an olganda, sanoat, qishloq xo‘jaligi 
va uy-ro‘zg‘orda hosil boMadigan qattiq, suyuq va gazsimon chiqindilami 
tabiatga hech qanday zarar keltirmasdan dastlabki holatiga aylantirish 
mumkin. Yaqin kelajakning masalasi shundan iboratki, sanoatda ish 
jarayonlarini olib borganda materiallarning aylanishini ta ’minlash va ishla- 
tilgan mahsulotlardan qandaydir shakldagi ikkilamchi xom ashyo sifatida 
foydalanishdir.
Chiqindilardan qayta foydalanish orqali atrof-m uhitga zararli ta ’sirni 
kamaytirish mumkin bo'ladi.
Ik k ilam ch i xom ashyoni q ay ta ish la tish d a , a lb a tta , iq tiso d iy
ko'rsatkichlar muhim o ‘rin tutadi. Ham ma vaqt ham qayta ishlashning 
foydaliligini aniqlashning imkoniyati bo‘lmaydi. Agar chiqindilarni qayta 
ishlash tabiiy xom ashyolarni puxtalik bilan ishlatishga nisbatan ulkan 
texnologik va energetik xarajatlarni talab qilsa, bunday jarayon rentabel 
daromadli b o ‘lmaydi. Bu holda siyraklangan xom ashyoni Yerning ancha 
chuqur qatlam laridan qazib olish va uni qayta ishlash yoki uni dengiz 
tubidan qazib olish juda katta xarajatlarni va mukammal texnik vositalaini
141


talab qilishi to ‘g‘risida o ‘ylashga to ‘g‘ri keladi. Qattiq chiqindilar ishla- 
tilganda ko'proq joy b o ‘shaydi, agar siyraklangan ruda ekstraksion usul 
bilan qayta ishlansa ko‘p miqdorda suyuq chiqindilar hosil b o ‘lib, ular 
daryo va q o ‘llarni ifloslantiradi. Shuning uchun chiqindilarni ishlab 
chiqarishga qaytarishning maqsadga muvofiqligi masalasiga ehtiyotlik bilan 
yondoshish lozim. H ar qanday hollarda ham shuni nazarda tutish kerakki, 
bizlarning sanoat qurilmalarimiz hali yetarli darajada tabiatni m uhofaza 
qilishga va xomashyoni to ‘liq ishlatishga yo‘naltirilgan emas.
Ba’zi m isollar orqali, qanday qilib, qattiq, suyuq va gazsim on 
chiqindilarni qayta ishlab, xomashyo resurslarini kengaytirishni va bizni 
o ‘rab turgan m uhitning ifloslanishini kamaytirishni ko‘rib chiqaylik.

Download 3,55 Mb.
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   141




Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish