y orug‘lik t o ‘lqini
uzun-
ligidan ancha katta bo'ladi.
Predmetdan qaytgan va aso-
siy dastalaming interferen-
siya m anzarasi em ulsiya
qalinligida sodir b o ‘ladi.
Gologram m alar faqatgina
pred m etlarn in g obrazini
yaratish uchungina qo ‘lla-
nilmaydi.
U lar nihoyatda
katta m iqdordagi m a’lu-
motlami yozib olishga yor-
,
.
•
53-rasm.
dam beradi, ulami optik ti-
zim larning aberratsiyalarini (tasvirning buzilishlarini) to ‘g ‘rilashda,
m ashinalaming vibrasiyalarini nazorat qilishda ishlatiladi.
Nazariy hisoblashlardan shunday bog‘lanish kelib chiqadi: golog-
ram m aning birlik yuzida predm et haqida N = 1/X2 ta mustaqil m a’lumot
qayd qilish mumkin. Shunday qilib, geliy-neon lazer nurlanishi
(X =
0,632 Mkm) bilan olingan gologrammaning lsm 2 ga 250 mln. ta mustaqil
m a’lumot to ‘g‘ri keladi. Gologrammadagi m a’lum otlarning ko‘p sonligi
tuzilishining murakkabligidir. Inson gologram m aning
kuchli katta-
lashtirilgan sohasini turli darajada qoraygan tartibsiz dog‘lar to ‘plami
sifatida ko‘radi. Bunday taassurotning sababi, ko‘zimizning gologrammada
aniq qonuniyatlar asosida berilgan predmet haqidagi m a’lumotlarni ko‘ra
olishga noqobilligidir. Golo
grafik tasvirlarni tiklash bu
m a’lumotlarni bir shakldan
inson his qilishi uchun qulay
boshqa shaklga aylantirishdan
yoki ulami EHM ga kiritishga
m oslashtirishdan iboratdir.
Gologrammani
tiklash vaqti
jud a qisqa ( 10-10 s gacha).
Binobarin, golografiya ulkan
m iqdordagi m a’lum otlarni
yozib olish, saqlash va juda tez
138
o'zgartirish imkonini beradi. Golografiyaning bu xususiyatlaridan ko‘plab
ilmiy va texnik muammolami hal qilishda foydalaniladi. Masalan, golografik
interferometriya, interferensiya metodlari bilan yorug‘likni diffiaz sochuvchi
obyektlarni, m asalan, m etall konstruksiyalarining korroziya
bilan
qoplanishini, beton balkalari, avtomobil shinalari va shunga o ‘xshashlarni
tekshirishga imkon berdi. Agar bunday obyektning deformatsiyasini o ‘rganish
lozim bo ‘lsa u holda gologramma yordamida uning uch oicham li tasviri
hosil qilinadi va bu tasvir obyekt bilan qo ‘shiladi. Bunda obyekt va
gologrammani yoruglik bilan yoritiladi. Endi tasvirning yorug‘ligi bilan
predmetdan qaytgan yoruglik interferensiyalanadi, chunki ular kogerentdir.
Agar obyekt o ‘z shaklini biroz o‘zgartirsa, u holda golografik tasvir bilan
obyektdan qaytgan nurlar orasida yo‘l farqi yuzaga keladi, natijada, obyekt
shaklining o‘zgarishini tavsiflovchi interferensiya yo‘llari paydo bo‘ladi. Tovush
to‘lqinlari yordamida ham gologrammalar olish mumkin. Tovush va optik
gologrammalar olish prinsiplari birday, faqat
tovush gologrammalarida
olimlarga yoruglik intensivligi o'zgarishlari o‘miga bosim o'zgarishlari bilan
ish ko‘rishga to ‘g‘ri keladi. Tovush tolqinlari yorug‘lik o ‘ta olmaydigan
predmetlarga ham osongina kirib boradi. Akustik golografiya kelgusida tibbiyot,
geofizika, metallurgiyada keng qo‘llanishi mumkin. Bunday gologramma
yordamida vrach odamning ichki organlarini, geofizik esa Yer boyliklarini
ko‘ra oladi.
