|
al-Beruniy metallar va boshqa moddalaming solishtimia og‘iriiklarini tajribadaBog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikal-Beruniy metallar va boshqa moddalaming solishtimia og‘iriiklarini tajribada
katta aniqlik bilan o ‘lchagan. Hozirgi zamonaviy usullarda aniqlangan
metallaming solishtirma og‘irliklarini taqqoslaganda Beruniy tomonidan
aniqlangan qiymatlaming aniqlik darajasi ancha yuqori ekanligi ma’lum
boidi. Bundan tashqari, Beruniy aniq astronomik va geografik o ‘lchashlar
ham o‘tkazgan. U ekleptikaning ekvatoiga og‘ish burchagini va uning asriy
o'zgarishini aniqlagan. Hozirgi zamonaviy asboblarda oMchangan
qiymatlardan Beruniy aniqlagan qiymatlar 40 sekundga farq qiladi, xolos.
Hindistonga sayohati vaqtida Beruniy Yer radiusini o ‘lchashning usulini
ishlab chiqdi. Uning o ‘lchash!ari bo‘yicha Yeming radiusi 1081, 66 faisaxga,
ya’ni 6490 km. ga teng. Beruniy Quyosh tutilishi vaqtida Quyosh tojini
kuzatdi va uni tushuntirib berdi. U Yeming Quyosh atrofida aylanish
to‘g‘risidagi fikmi aytish bilan geliosentrik nazariyasini ilgari surdi. Globusni
ixtiro qildi. Beruniy qomusiy olim bo‘lgan. Akademik I.Y. Krachkovskiy
so‘zi bilan aytganda, bu olim qiziqqan sohalami sanab chiqishdan ko‘ra,
qiziqmagan sohalarini sanab chiqish osonroq. Afsuski, hozircha olimning
30 asarigina bizgacha yetib kelgan, xolos.
Beruniy davrining ko'zga ko‘ringan fizik olimlaridan misriik Abu Ali
al-Hasan ibn al-Xaysan (965— 1039), dunyoda Alxazen nomi bilan
17
mashhurdir. Uning tadqiqotlari asosan optikaga bag‘ishlangan bo‘lib, u
qurish nazariyasini ishlab chiqqan, ko‘z tuzilishining ta'rifini bergan.
Ilmiy tadqiqotlar uchun turli xil optik asboblar yaratib, yorug‘likning
sinishi bo‘yicha izlanishlarolibborgan. U sinish burchagini o'lchashning
|
| |
