|
sekinroq harakat qilishi kerak», — deb ta’kidlab, massa inersiya o'lchoviBog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunosliksekinroq harakat qilishi kerak», — deb ta’kidlab, massa inersiya o'lchovi
degan fikrni bildiradi. Keyinchalik ingliz olimi l.Nyuton ham massaga
shunday ta’rif bergan. Shu bilan birgalikda Ibn Sino Nyutonning inersiya
qonuni hamda ikkinchi qonuniga mos keladigan mulohazalami ham bergan.
Shunday qilib, Sharqning buyuk allomalari, tabiatshunos olimlari
o ‘zlarining ilmiy ishlari bilan Yevropa, qolaversa jahon sivilizatsiyasining
rivojlanishiga munosib hissa qo'shganlar.
18
XV I—XVII asrlarda tabiatshunoslikning qaror topishi
XVI—XVII asrlarda tabiatni naturfilosof va ko‘p jihatdan sxolastik
bilish, tajribalar asosidagi tizimli ilmiy bilishga, ya’ni hozirgi zamon
tabiatshunosligiga aylandi. Bu vaqtda mexanikada inqilobiy o'zgarishlar
ro‘y berdiki, bunda asosan, G.Galiley va I.Nyutonlarning tutgan o ‘rni
beqiyosdir.
Har qanday boshqa sohadagi kabi fanda ham inqilob — bu «tomiridan
sindirishdir», ya’ni uning nazariy asosini va bilish usulini chuqur
o ‘zgartirishdir. Agar Aristotel har qanday jism kuch ta’sirisiz tinch
holatdan harakatga kelmaydi va har qanday harakat o‘z-o‘zidan to‘xtaydi,
deb hisoblagan bo‘lsa, Galiley esa inersiya qonuni orqali jismning tinch
holati bilan to‘g‘ri chiziqli tekis harakatining teng huquqli ekanligini
ko'rsatib, har qanday jism o ‘z tezligining yo'nalishini va qiymatini kuch
ta’sirisiz o ‘zgartirolmasligini isbot qildi. U o ‘zi kashf etgan inersiya
qonunini ideal obyektlar bilan, masalan, ideal sirtda ishqalanishsiz
harakat qilayotgan jism bilan o ‘tkazgan fikran tajribalar orqali aniqladi.
Bu qonun nazariy yo‘1 bilan ochilgan. Galiley birinchi bo'lib mexanikani
|
| |
