|
M.V.Lomonosov, P.S.Laplaslaming quyosh tizimining tabiiy paydoBog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikM.V.Lomonosov, P.S.Laplaslaming quyosh tizimining tabiiy paydo
bo‘lishi t o ‘g‘risidagi gipotezalar rivojlantirilgan ilmiy ishlari katta
ahamiyatga ega. M.V. Lomonosov (1711—1765) moddalaming saqlanish
qonunini tajribada aniqlab, nazariy jihatdan asosladi va harakatning
saqlanish qonuni g‘oyasini berdi. U issiqlikni molekulalaming (korpus-
kular) aylanma harakati bilan tushuntirib, issiqlikning mexanik naza-
20
riyasini yaratdi. Bundan tashqari, N .V .Lom onosov gazlar kinetik
nazariyasini, yorug‘Iikning to'lqin nazariyasini, elektr hodisalari (yashin
hodisalarini) nazariyalarini ishlab chiqdi. U Venerada atmosfera borligini
isbotladi hamda boshqa sayyoralarda ham hayot mavjud b o ‘lish
mumkinligini faraz qildi.
Bir guruh o l i m l a r — N .K a rn o , Y .R .M ayer, G .G e lm g o ls,
R.Klauzius, U.Tomson, V.Nerst va boshqalaming ilmiy ishlari termodi-
namikaning asosiy qonunlari kashf etilishiga asos bo‘ldi. Ulardan biri —
eneigiyaning saqlanish qonuni umumiy ilmiy qonun sifatida qabul qilindi.
M.Faradey va J.K.Maksvellar elektromagnit maydon t o ‘g‘risidagi
ta'limotga asos soidiiar. Biologiyada nazariy fikrlashni rivojlantirishga
T.Shvann, M.Shleyden, Y.E.Purkinelaming hujayra nazariyasi, Ch.Dar-
vinning evolutsion ta’limoti alohida ahamiyatga ega bo‘ldi.
XIX
asming oxirigacha hamma tabiiy fanlar takomillashib, rivojlanib
bordi. Bunda mexanikadan so ‘ng nazariy fanlar safídan kim yo,
termodinamika, elektr to‘g‘risidagi ta’limotlar joy oldi.
1861 -yilda A .M .B utlerov m olekulalarning kimyoviy tuzilishi
to‘g ‘risidagi ta’limotni shakllantirdi, 1869-yilda D .M .M endeleyev
|
| |
