Adabiyotlar asosida quyidagilar bo‘yicha qisqacha tushunchalarin-
gizni yozing.
Ularning zarurati, mazmuni, vazifalari hamda ahamiyatini
yoriting:
a) iqtisodiy tahlil tamoyillari;
b) iqtisodiy tahlil fanining shakllanish elementlari;
e) iqtisodiy tahlilning fan bo‘lib rivojlanishi;
d) О ‘zbekistonda iqtisodiy tahlil fanining rivojlanishi.
Testlar
Mavzuning
nomi
Savol
A
В
С
D
To‘g ‘ri
javob
1.
Iqtisodiy
tahlilning
rivojlanish
tarixi va fan
sifatida
shakllanishi
XIX asrda
buxgalteriya
balansi dagi
ba’zi ko'rsat
kichlarga izoh
berish...
Tahlil
fanining
vujudga
kelishi
uchun
obyektiv
asos
bo'lgan
Auditni
vujudga
keltirgan
Reviziyaga
asos
solgan
Hech
qanday
ta’siri
bo'lmagan
Mavzuning
nomi
Savol
A
В
С
D
To‘g‘ri
javob
1. Iqtisodiy
tahlilning
rivojlanish
tarixi va fan
sifatida
shakllanishi
XX asrning
boshlarida...
vujudga
keldi
hisobot
tahlili
iqtisodiy
tahlil
xo‘jalik
faoliyati
tahlili
FQT
Mavzuning
nomi
Savol
A
В
С
D
T o ‘g‘ri
javob
1. Iqtisodiy
tahlilning
rivojlanish
tarixi va fan
sifatida
shakllanishi
o'zbekistonlik
olimlar iqtisodiy
tahlil fani
sohasida... yillarga
kelib ijod qila
boshladilar
I960
1930
1940
1950
2-BOB. IQTISODIY TAHLILNING MAZMUNI, PREDMETI VA
VAZIFALARI
2.1. Korxonalami boshqarishda iqtisodiy tahlilning ahamiyati
Respublikamizda raqobatbardosh iqtisodiyotni shakllantirish jarayo-
n id a korxonalaming yanada rivojlanishi bevosita ulami boshqarish
tizim iga bogiiq. Iqtisodiyotida korxonalar faoliyatini samarali bosh
qarish uchun esa ular faoliyatini muttasil o ‘rganib, talilil qilib turish kun
tartibidagi asosiy masalalardan biri b o iib hisoblanadi. Shuning uchun
ham barcha boshqaruv bo‘g ‘inlarida iqtisodiy tahlil muhim ahamiyatga
ega. Chunki iqtisodiy tahlil vositasida axborotlar hamda m aium otlar
o'rganilib, qayta ishlanib jamiyat hamda alohida olingan korxonalaming
faoliyati tezkorlik bilan y o ig a solib turiladi.
Fan-texnika yangiliklari asosida ishlab chiqarishni yangi texnika
harnda texnologiya bilan ta’minlash, modemizatsiya
qilingan ishlab
chiqarish imkoniyatlaridan jadal foydalanish, boshqaruv tizimini, x o ‘-
jalik mexanizmini zamonaviy usullar hamda yangi innovatsion g ‘oyalar
bilan takomillashtirish negizida iqtisodiyotni rivojlantirish ham da shu
asosda xalqimizning farovonligini yanada yuksaltirish hozirgi davrda
oldimizda turgan dolzarb vazifalardir. Bu vazifalami muvaffaqiyatli
bajarish uchun sanoat korxonalarining faoliyatini har tomonlama hamda
muntazam tarzda iqtisodiy tahlil qilish zarur.
Iqtisodiy tahlil sanoat korxonalarini boshqarish tizimida oraliq
bosqichni egallaydi. Shu joyda boshqarish jarayonidagi asosiy uch
bosqichni alohida ko'rsatib o ‘tish maqsadga muvofiq hisoblanadi:
1. Axborotlami (m aium otlam i) to ‘plash va tayyorlash.
2. Obyektning holatini iqtisodiy tahlil
qilish va uning natijalari
asosida takliflar kiritish.
3. Boshqaruv qarorlarini qabul qilish.
Ko'rimb turibdiki, qabul qilingan qarorlaming samarasi va sifati
talililning o‘z vaqtida hamda tezkorlik bilan o ‘tkazilishiga ko‘p jihatdan
bog'liq. Bu verda asosiy vazifa ana shu uch bosqichni bir-biri bilan
uzviy ravishda uyg‘unlashtirish hisoblanadi.
Korxona xo‘jalik faoliyatini boshqarish va uning ustidan nazorat
ishlarini olib borish uchun rahbarlar kerakli m aium otlar bilan ta’-
minlanishi zarur. Biming uchun korxonaning x o ‘jalik faoliyati uzluksiz
kuzatib boriladi. Kuzatish y o ii bilan olingan m aium otlar miqdor
k o ‘rsatkichlarida lfodalanib, istalgan vaqtda
foydalanish uchun ular
o ‘ziga xos maxsus tartibda, hisob tizimi usullari va shakllari bo‘yicha
ro'yxat qilib boriladi. Bu holat xo‘jalik hisobi tizimining asosiy maz
munini tashkil qiladi.
Hozirgi davrda korxona iqtisodini boshqarish ancha muraickab ma-
sala. Chunki boshqariluvchi obyekt shakl va mazmuni hamda boshqaruv
maqsadiga ko‘ra turli xildir. Lekin barcha holatlarda ham tejamkorlik
tamoyiliga amal qilish asosiy maqsadlardan biri b o iib hisoblanadi.
X o‘jalik hisobi tizimida tejamkorlik asosida mehnat vositalaridan
samarali foydalanish, korxonada mavjud b o ig a n xomashyo va material-
lami ilmiy asosda sarflash hamda mehnat resurslaridan oqilona foy-
dalanishni taqozo etadi. Bu jarayonda iqtisodiy tahlilni obyektiv va
natijali b o iish i ko‘p jihatdan tahlil ishlarini to ‘g‘ri
uyushtirish yoki
tashkil etishga hamda ilmiy asosda rejalashtirishga bogiiq.
Milliy iqtisodiyotimizni tarkibiy o‘zgartirish jarayonlari korxo-
nalaming tashqi iqtisodiy aloqalari samaradorligini oshirishga va eng
muhimi tashqi bozor nuqtai nazaridan korxonalarimizning ishiga, ular-
ning mahsuloti sifatiga ijobiy ta ’sir ko‘rsatilishiga keng y o i ochmoqda.
Chunonchi, korxonalaming mustaqil tarzda tashqi bozorga chiqishi va
ulaming xorijiy korxonalar bilan hamkorlikda faoliyat yuritishlari o‘z
navbatida bu borada ham iqtisodiy tahlilning o‘ziga xos maxsus
usullarini ishlab chiqishni va ulami takomillashtirishni taqozo qiladi.
Respublikamizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohatlar nati
jasida bozor munosabatlari davr talablari asosida rivojlantirilib tobora
takomillashtirilib borilmoqda. Bu jarayonda korxonalar:
• 0 ‘z ishlab chiqarishini modemizatsiya qilish.
• Texnik yangilash va diversifikatsiya qilish.
• Innovatsion texnologiyalami keng joriy etish.
• Ishlab chiqarish resurslaridan tejamkorlik asosida foydalanish.
• Rahbar xodimlar va mutaxassislar malakasini oshira bori sh.
• Ichki va tashqi bozorda o ‘z o ‘m iga ega b o iish kabi ustuvor vazi
falami amalga oshirishi zarur.
Ushbu qayd qilingan dolzarb vazifaiaming bajarilishida iqtisodiy
tahlil ham boshqa fanlar kabi o ‘z ahamiyatiga ega. Bu esa o‘z
navbatida
iqtisodiy tahlilning usullarini ham davr talablari asosida takomillash-
tirishni taqozo qiladi.
