qisqarib boradi, bo‘sh vaqt esa ko‘payib boradi. Shuning uchun
ham insonda ekologik — rekreatsiya faoliyatining o ‘sishiga
bo‘sh vaqtning ko£payishi sabab bo£ladi28. Bu bo‘sh vaqtdan
samarali foydalanish ham insonning ijtimoiy-iqtisodiy holatlaririi
belgilaydi. Hozirgi vaqtda dam olishni tashkil qilish, insonning
hayotiy
kuchlarini tiklash, bo£sh vaqtidan unumli, to!g‘n
foydalanishning ko£plab imkoniyatlarini ham turizm sohasi
ta’minlamoqda. Shuningdek, turizm shaxsning rivojlanishida,
barkamolligida, sayohatining intellektual darajasini oshirishda,
insonning jamiyatda o'rnini
aniqlashda, shaxs sifatida tavsifini
berishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ijtimoiy so‘zining izohlaridan kelib chiqadigan m a’no shundan
iboratki, ijtimoiy masalalar insonlaming hayoti va rivojlanishi
qonuniyatlari, jamiyatdagi faoliyatini, o£mini belgilashdagi
xususiyatlaridir. Bu yerdagi umumiylik, bog'langanlik so£z!arida
insoniyat jamiyatining atrof-muhit va jamiyat qonunlarini o£z
vaqtida ilg‘ab olish va ushbu qonuniar
asosida yashash tarzi
tushunilmoqda.
Ekologik muammolar sayyoraviy tus oigan hozirgi vaqtda
ekoturizmning mamlakat hayotidagi o£rni qanday bo‘lmog£i
kerak? Ana shu savolga javob va isbotlar yozish ekoturizmning
mezonlarini
belgilaydi.
Mamlakatimizda
ekoturizmni
rivojlantirishning
mamlakat
ijtimoiy-iqtisodiy
hayotidagi
o £rnini belgilashda aynan, xalqimizning birinchidan, tabiat va
uning
boyliklariga qiziqishi, muhofaza qilishi, ikkinchidan,
insonning kamol topishida tabiatni anglash, jamiyat qonun-
qoidalarini bilishi uning hayotidagi birinchi darajali ehtiyojlari
hisoblanadi.
Ekoturizm
“tabiatni
muhofaza
qilish”,
££ekologiya”,
“biologiya”, “tabiatdan foydalanish iqtisodi”,
“geologiya”,
“geografiya”, ££botanika” va boshqa
tabiiy fanlarning nazariyasi,
asoslari, tabiiy va ijtimoiy munosabatlardan, tabiatdagi o £zaro
28
Ердавлетов C.P. География туризма: история, теория, методы, практика.
Алматы, 2000. С. 336.
44
munosabatlardan kelib chiqdi. Shu nuqtayi nazardan bu fanlaming
har qanday fan ta’Iimi va har qanday sohadagi o‘mi deyarli bir-
biriga o'xshash ta’rifni, tavsifni anglatadi.
Ekoturizmning
mamlakat
ijtimoiy
hayotidagi
o‘rnini
bdgiiaganda tabiatning inson — turist hayoti uchun boigan
ahamiyatlari
ko‘r$atkichlarini
keltirish
lozim
bo'ladi.
Ekoturizmning ahamiyatini turistning ehtiyojlarini qondirish
jihatlariga qarab ma’naviy, iqtisodiy, soglomlashtirishi, tabiatni
anglash, tarbiyaviy va estetik guruhlarga boiishimiz mumkin.
Bu guruhlaming tavsifi faqat turist uchun emas, umuminsoniyat
hayotidagi tabiatning o‘mini ham anglatadi.
Ekoturizmning asl maqsadlari qayd qilingan xulosalarni tashkil
qiiadi. Ekoturizm oczining ta’rifini izohlashda birinchi navbatda
tabiat qo‘ynida bo‘lib, uning resurslariga ozor yetkazmaslikni
ta’minlaydi. Tabiat va uning biologik xilma-xillik resurslaridan
zavq-shavq oigan insonda aîbatta, bu obyektni asrash istagi paydo
bo‘ladi. Shuning uchun ham Butunjahon turizm tashkilotlariniñg:
“tabiiy hududlaiga mas’uliyat bilan
sayohat qilish natijasida
ekoturistlar faoliyati tabiatni muhofaza etishni ta’minlaydi va
mahalliy aholining turmush darajasini yaxshilaydi” — degan ta’rifi
birinchi navbatda xalqning ijtimoiy holatining yaxshilanishiga
qaratilgan.
Ekoturizmni
