Mavzuni o‘zlashtirish bo‘yicha savol va topshiriqlar

3-mavzu. EKOLOGIK TURIZMNING TAMOYILLARI.
0 ‘ZBEKIST0NDA EKOTURIZMNI RIVO.JLANTÏRÎSH
KONSEPSIYASI
Reja:
3.1. Ekoturizmning tamoyiliari.
3.2. 0 ‘zbekistonda ekoturizmni rivojlantirish Konsepsiyasi.
3.1. Ekoturizmning tamoyiliari
Ishlab chiqarishda g‘oya va nazariyalaming shakllanishida 
ishlatiladigan prinsip so‘zi asos, talab, negiz ma’nolarini anglatgani 
uchun davlat tilida tamoyil deb tarjima qilingan. Ekoturizmning 
tamoyiliari ham ekoturizm yo‘nalishining rivojlanishidagi tartib- 
me’yorlarga asoslanishi lozim. Ya’ni ekoturizmning tamoyiliari 
ekoturizmning mohiyatini, mazmunini, maqsadi va vazifalarini 
o‘zida aks ettirishi kerak.
Ekoturizmning tamoyillarini “Xalqaro ekoturizm tashkiloti” 
ishlab chiqqan. Bu tamoyillar jahondagi barcha davlatlarning 
rahbarlariga tarqatilgan bo‘lib, har bir davlatlar ekoturizmni 
tashkil qilganda ushbu tamoyillarga amal qilish talab qilinadi:
1. Ekoturizm tabiatga qaratilgan va tabiiy resurslardan 
foydalanishga asoslangan boiishi.
2. Ekoturizm ekologik barqaror rivojlanishga va yashash 
muhitimizga 
keltirilayotgan 
ziyonlarni 
minimallashtirishga 
asoslangan boiishi.
3. Ekoturizm ekologik taiim va ma’rifatga yo‘naltirilgan boiib, 
tabiat bilan teng hamkorlikka asoslangan boiishi.
4. Ekoturizm mahalliy ijtimoiy madaniyatni saqiashga va 
yordam berishga asoslangan boiishi.
5. Ekoturizm faoliyat koisatgan hududlaming barqaror 
rivojlanishini va iqtisodiy samaradorligini ta’minlashiga asoslangan 
boiishi kerak.
Ekoturizmning 
tamoyillarini 
o‘rganganimizda 
aibatta 
turizmning bu muhim sohasini rivojlantirish oson kechmasligirii 
anglaymiz. Bu tamoyillar asosida ekoturizmni rivojlantirishda
34

albatta davlatning ekologik boshqaruviga murojaat qilinadi. 
Chunki, ekoturizmni yuqorida qayd qilingan tamoyillar asosida 
rivojiantirish faqat davlat tashkilotlarining quwatlashi bilangina 
amalga oshishi mumkin.
Keyinchalik turizm mutaxassislari va olimlari tomonidan 
ekoturizmning tamoyillari kengaytirildi va mukammallashtirildi25:
1. Tabiati yaxshi saqlangan joylarga sayohat.
2. Tabiat resurslaridan barqaror foydalanish, tabiiy, ijtimoiy va 
madaniy biologik xilma-xillikni saqlash.
3. Ekoturda belgilangan tartib-intizomga qat’iy rioya qilish.
5. Ekoturlarni tabiat qonunlari asosida mukammal ishlab 
chiqish.
6. Ekoturizmni hududlarning iqtisodiy rivojiantirish rejalari 
bilan birlashtirish.
7. Mahalliy ahoüni ekoturizm rivojlanishida qatnashtirish va 
bu yo‘nalishda ularning iqtisodiy manfaatdorligini ta’minlash.
8. Ekotiirizm sohasi mutaxassislarini tayyorlash Va qayta 
tayyoriash.
Ekoturizm bo‘yicha mutaxassislar taklif qilgan tamoyiiiar 
qatorida T.K.Sergeyevaning taklif qilgan tamoyillari ham diqqatga 
sazovor26:
1. Rekreatsiyali tabiiy hududlarning biologik xilma-xiUigini 
saqlash.
2. Ekoturizm sohasiga tortilgan (qo‘shilgan) hududlarnmg 
iqtisodiy barqaror rivojlanishini oshirish.
3. Ekoturistik faoliyatda qatnashuvchilarning ekoturistik 
madaniyatini oshirish.
4. Rekreatsiyali hududlarning etnografik statusini (maqomini) 
saqlash.
“Xalqaro ekoturizm tashkiloti” o ‘z navbatida ekoturist uchun 
qoida ham ishlab chiqdi27:
25 Дроздов A.B. Основы экологического туризма. - M.: Гардарики, 2005. C. 271.
26
Сергеева Т. К. Экологический туризм. - М.: Финансы статистика, 2004. С. 360.
27 Бабкин A.B. Специальные виды туризма. Ростов на Дону, Феникс, 2008. С. 252.

1. Yer bilan bog‘liqligini unutmaslik, yoddan chiqarmaslik.
2. Tabiatda faqat izlarini qoldirish, tabiatdan faqat rasmlarni 
olib ketish.
3. Borgan yerida dunyoni, xalqlar madaniyatini, geografiyasini 
anglash, biiish.
4. Mahalliy aholini hurmat qilish.
5. IsWab chiqaruvchilardan atrof-muhitga xavf-xatar soluvchi, 
keltiruvchi mahsuiotlarni sotib olmaslik.
6. Faqat maxsus soiingan so‘qmoqlardan yurish.
7. Atrof-muhitni muhofaza qilish dasturlarini quwatlash, 
yordam berish.
8. Imkoniyat boricha airof-muhitni toza saqlovchi usullardan 
foydalanish.
9. Tabiatni muhofaza qiluvchi tashkiioilarni quwatlash.
10. Ekoturizm tamoyillari bo‘yicha ishlovchi turistik fmrsaiar 
bilan sayohatga chiqish.
Ekoturizmning 
tamoyillari, 
qoidaiari 
va 
beîgiîari 
bilan 
tanishib chiqqandan keyin ekoturizmni rivqjlantirishdagi ko‘plab 
tushunmovchilik va noaniqliklar ma’lum boiadi. Bu noaniqliklar 
shulardan iboratki, jahondagi ko‘plab davlatlarda ekoturizm 
talabSar darajasida birdaniga rivoj topmayapti. Bu holatning asosiy 
sabablaridan biri shundan iboratki, ekoturizmning asosiy obyektlari 
alohida muhofazadagi hududlar, miiliy parklar va tabiat qo‘riqxonalari 
ekanligi hammaga ma’lum bo‘lgan holda, bu tabiiy resurslar davlat 
tornonidan muhofaza qiiinadi. Bu sharoitda ekoturizmni kucMi 
rivqjlantirishning imkoniyatlari chegaralanib qoîadi. Lekin, AQSH, 
Kanada, Avstraliya, Malayziya, Yaponiya va Yevropa, Afrika 
davlatlarida ekoturizm yildan-yilga rivojlanib bormoqda.
Biz mamlakatimizda ekoturizmni rivojlantirishda yuqorida 
qayd qilingan davlatlarning tajribalarini, ekoturizmni rivojlantirish 
davlat dasturlarini puxta o‘rganishimiz lozim. ilmiy adabiyotlarning 
tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, turizm rivojlangan, shuningdek, 
ekoturizm rivojlangan davlatlar 10—15 yillar davomida ichki 
turizmni rivojlantirganlar, o‘z xalqlarini turizmning barcha
36

sohalarining mazmuni va mohiyatiga tayyoriaganlar. Xususan, 
ekoturizmning mazmun-mohiyatini, tamoyillarini o ‘rgatganlar.
Shuning uchun ham ekoturizm rivojlangan daviatlar o‘z milliy 
parklaridan va tabiat qo‘riqxonalaridan ekoturizmda foydalanishga 
ruxsat berganlar. Mamiakatimizda hoziiga kelib milliy bogiarimizdan 
ekoturizmda 
foydalanmoqdamiz, 
tabiat 
qo ‘ riqxonalaridan 
ekoturizmda foydalanishga hozircha ruxsat berilmagan.
Biz ham, mamiakatimizda aholining ekologik madaniyati 
va ekologik bilimlarini oshirishga, tabiatni muhofaza qilish 
qonunlarini yaxshi bilishiga va hurmat qilishiga, tabiatni va uning 
resurslarini muhofaza qilish dasturlariga ixtiyoriy hamkorlik 
qilish islilariga tayyorlashimiz, ekoturizmning tartib-qoidalarini, 
tamoyillarini 
o‘rgatishimiz 
lozim 
bo‘ladi. 
Ekoturizmning 
tamoyillarini o‘rganishdan shunday xulosa kelib chiqadiki, 
ekoturiznmi rivojlantirishda davlatning ekologik boshqaruv 
siyosatini, dasturini ishlab chiqish talab qilinmoqda.

Download 9,07 Mb.