E ’tibor qiling, birinchi Yevropa milliy parki Shvetsiyada tashkil
qilindi. Buyuk Britaniyada amalïy jihatdan ishlab chiqildi. Yevropa
va Yaponiyada sinab ko ‘rildi va muvaffaqiyat bilan ishlamoqda.
Ekoturizmni rivojlantirishda davlatlarning hamkorligidan namuna
olishimiz kerak.
Bu modelning asosiy xususiyaîlari milliy
parklaming hududlari kichikligi va aholining ekoîogik bilim
va madaniyat yuqori darajadaligi bilan farqlanadi. Bu modelni
moliyalashtirish davlat tomonidan amalga oshiriladi.
Shuning
uchun ham transport, yo‘l kommunikatsiyalari va ekoturizm
infratuzilmalari juda yuqori darajalarda tashkii qilingan.
/'Davlat siyosati- miîliy^V
park xalq uchun
va xalq hisobidan
rivojlantiriladi
Milliy park
maydonlarining
kichikligi
'
Milliy park
maydonlarining
50%
i davlat mulki
50% i xususiy
Vsektorda ekanligi
J
t
I^Ekologik muvozanatm^
saqlash va nazorat
qilishga davlat mablag*
ajraiadi____ y
Ekoturizmning
xalqaro
Yevropa roiodeli
Xalqaro va
ichki turizmda
foydalanishga
ruxsat
berilganligi
V_________.
Turizm
infratuzilmalarining
ÿaratilganligi
Xususiy
>
sektorda milliy
park nazorati
xususiy sektorga
berilganligi
'Îchki turizmda davlàt\
aholining dam olishi
va rekreatsiyasini
tashkil
qilishi
2-diagranuna.
Ekoturizmni rivojlantirishda xalqaro Yevropa modeli
Yevropa modelidagi milliy parklaming yana bir xususiyaîi
shundaki, deyarli 50% milliy parMar xususiy sektorda. Milliy
parklaming eng katta shiori — mamlakat aholisining sog‘ligini
72
tikíash va dam olish sharoitlarini yaratish hisoblanadi. Shuning
uchun ham ichki ekoturistlar oqimi juda katta,
lekin tashqi
ekoturizm oqimi ham katta miqdorlaxni tashkil qiladi.
Yevropa daviatlaridags milliy parklarriing tashkil qilinishi
muhitini va sharoitini hisobga olsak, dastlab shunday omilga e’tibor
berish kerakki, yevropa! iklar ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotda boshqa
xalqlarga nisbatan ancha oldinga chiqib oigan xalqlardir. Ularning
aholi eng zieh joylashgan materikda yashayotganligi ilmiy-texnika
rivojlanib borayotganligi uchun ham,
ikkinchidan, bu davlatlarda
yashayotgan xaiqlaming ijtimoiy-siyosiy ongi va madaniyatining
juda yuqori bolganligi ham o ‘z davlatlari rahbariyati oldiga tabiat
muhofazasini dadil qo£ygan!igi, o £zlarining ham global ekologik
muammolarning tobora kuchayib borayotganligi o‘z vaqtida
tushunib olganliklari edi.
Yevropa davlatlari o‘z davlatlari tabiati
va tabiiy resurslami
saqlab qolishda va ekologik turizmni rivojlantirishda o£zaro
hamkorlikni tashkil qilishdi. Chunki, Yevropa davlatlari biri- biri
bilan chegaradosh davlatlar hisoblanadi va Yevropa qifass tabiati
tabiiy geografik mintaqalarni tashkil qilganligidan bu davlatlaming
chegaralariga bo‘ysunmaydi. Shuning uchun ham bu davlatlar
ekologik tizimlami birgalikda va o‘zaro hamkorlikda muhofaza
qilishadi. Shu nuqtayi nazardan ham
bu davlatlar ekoturizmni
rivojlantirishda liech ikkilanmasdan AQSH va Yevropa ekologik
modellariga yangi texnologiyalar kiritishib amaJiyotda qo'llay
boshladilar.
3.
Park rezervat modelining rivojlanish konsepsiyasi butunlay
boshqacha — bu milliy parklarni moliyalashtirish davlat hisobidan
emas baiki, aksincha daviatni quwatlashdir. Bu milliy parklaming
faoliyat ko'rsatishdagi bosh prinsipi — o‘z kuchiga ishonish,
g‘oyasi — o‘zini-o‘zi ta’minlashdir. Bu model XX asr o‘riaIarida
shakllandi va hozirda rivojlanayotgan
davlatlarda keng yoyilib
bormoqda.
Milliy parkka kirish bahosi juda past va shuning uchun ham
ichki va tashqi turistlar juda ko‘p tashriflar qilishmoqda. Rezervat
73
park modelidagi eng muhim omil yevropa!Odarning ekologik
ong va ekologik madaniyatining juda yuqori bolganligi bilan
belgilanadi. Bu milliy park tizimining ishlashida juda katta ma’no
bor. Ya’ni yevropaliklar “o‘z uyingni o‘zing pokiza tut” shiorini
ommaviy ravishda qabul qilganliklariga ko‘plab o‘n yiiliklar o'tdi.
Yevropaliklarning o'zaro
hamkoriikda mustahkam, birodarlikda
ekanligini jahondagi xaiqlar tarix saboqlaridan juda yaxshi
bilishadi.
