4. Osiyo modeli.
5. Avstraliya modeli.
6. Bavariya o'rmonlari milliy parki — Yevropa-2 modeli.
1.
Amerika miüliy parldari modelida muhofaza qilinadigan
hududlamiag
juda kattaiigi, betakror tabiati.ekotizimiaming
ko'pligi bilan xususiyatlanadi. Masalan, Grenlandiya milliy parki
— 70 min. ga, Afrikadagi Markaziy Kalaxari parki — 5,2 mln.ga,
Amerika Qo‘shma Shtatlaridagi Alyaska milliy parki — 7,3 min.
ga, Kanada davlatidagi Vud-Baffalo — 4,4 mln.ga, Mo‘g‘ilision
davlatidagi Gobi milliy parki — 5 mln.ga, Rossiyadagi Kolima
milliy parki 3 mln.ga.
Bu modelda milliy park iashkii qilishni birmclii bo'lib Amerika
Qo‘shma Shtatlari boshlagan. AQSH hukumati 1872-yilda hozirda
dunyoga mashhur Yellouston milliy parkini iashkii qildi. AQSH
va Kanada davlatlari bu modelda foydalanishda insonning xo'jalik
faoliyati kuchayib borayotgan bo‘lsa ham o‘z hududlari chegarasida
milliy parklarning maydonlarini tobora kengaytirib bormoqdalär.
Hozirgacha Kanada davlati milliy parklar hududlarini 12% ga
kengayti/rdi. Bu milliy
parklar davlat tasarrufida, ba’zi hollarda
yirik korporatsiyalarga ijaraga beriladi, lekin milliy parkning tabiati
muhofazasi nazorat qilish huquqini davlat o‘zida saqlab qoladi.
Bu modeldagi milliy parklami moliyalashtirish juda baland.
Milliy parklami saqlash uchun davlat ham, federal shtatlar ham
mablag‘ ajratadi. Bunga qo'shimcha bo‘lib
xususiy muikdoriar
ham
mablag£
qo'shishadi
(milliy parklardagi
rekreatsiya
xizmatlarining yarmi xususiy sektorda). Shuning uchun ham
Shimoliy Amerika modelidagi milliy parklar dunyodagi eng boy
milliy parklardir. Milliy parkni rivojlantirishda Amerika Qo‘shma
Shtatlari va Kanada hukumati o‘zaro
teng shartnoma asosida
hamkorlik qilishadi, milliy parkdan dam olish va ekoturizmda
fojfdalanishning zamonaviy, yangi texnologiyalarini yaratadilar.
Xalqaro ekoturizm rivojida Amerika modelining ko'piab
davlatlarda ishlatilayotganligi bu modelning jahonda birinchi
marotaba mamlakat aholisining dam
olishini va rekreatsiyaga
69
bo‘igan ehtiyojini qondirish edi. Eng muhimi, Amerika davlati
mahalliy aholini ish bilan ta’miniashning, har bir hududlarning
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini rejalashtirishni
jahondagi boshqa
davlatlarga qaraganda juda erta anglagan va boshlagan edi.
