0 ‘zbekistonda xalqaro biologik rezervat maqomiga
ega
bo‘tgan qo'riqxonani aniqlang.
A, Zom in to g '-o 'rm o n qo'riqxonasi.
B. Kitob qo'riqxonasi.
D. Zarafshon qo'riqxonasi.
E. Baday-to'qay qo'riqxonasi.
5. 0 ‘zbekistonda xalqaro biosfera qo'riqxonasi
maqomiga ega
boigan qo‘riqxonani aniqlang.
A. Zom in qo'riqxonasi.
B. Chotqol qo'riqxonasi.
D. Hisor qo'riqxonasi.
E. Zarafshon qo'riqxonasi.
Mavzuni o'zlashtirish bo‘yicha savol va topshiriqSar:
1. N im a uchun milliy park deyiladi?
2. N im a uchun tabiat buyurtmaxonasi deyiiadi?
3. N im a uchun tabiat yodgorliklari deyiladi?
4. N im a uchun biosfera qo'riqxonasi deyiladi?
5. O'zbekistonning milliy parklari haqida gapirib bering.
6
. O'zbekistonning tabiat qo'riqxonaíari haqida gapirib bering.
7. O'zbekistonning biosfera qo'riqxonaíari haqida gapirib
bering.
154
11-mavzn. OROL DENGIZI HAVZASI - EKOLOGIK
TURIZMNING RESURSLARI
Reja:
11
.
1
. Orol dengizi havzasida ekoturizmni rivojlantirish yo£Uari.
11.1. Orol dengizi havzasida ekoturizmni rivojlantirish yo‘l!ari
Ekologik
barqaror
rivqjlanish
ekologik muammolarning ijtimoiy va
iqtisodiy muammolarga kuchli ta’sir
etishi, bu ta ’sirlami ijobiyhal qilishdagi
iabiat resurslari foydasini ko‘zlab
amaiiy hamkorlilt qilishni taiab qiladi.
Bu yechim mamlakatimizning barcha
mintaqalarida turizmning zamonaviy
istiqbolli yo‘nalishlaridan bin ekoturizmni rivojlantirish dolzarb
vazifalardan biri hisoblanadi.
Orol dengizi va Orol dengizi bo‘yi inqirozli ekologik
hududlaming hozirgi holatiga qiziquvchi turistlaming soni yildan-
yilga ortib bonnoqda. Bu ekologik vaziyat tang hududlarga 2007
va 2008-yillarda 64—68 chet el davlatlaridan xorijiy turistlar
kelgan bo ‘lsa, 2009-yiJda
8
! ta xorijiy davlatlardan turistlar kelib
ketishdi. Orol dengizi akvatoriyasiga asosan Yevropa davlatlaridan
ekoturistlar ko‘pi ab kelishmoqda. Yevropal iklarn ing Orol dengiziga
qiziqishi sabablarini yaxshilab tahlil qilishimiz va bu yo£nalishni
kuchaytirishimiz lozim.
Endi o ‘z o ‘m ida ekoiogik vaziyat tang Orol bo‘yi hududlarida
ekoturizmni rivojlantirish masalaiarini qanday hal qilish mumkin
degan savol tug‘ilishi tabiiy. Orol dengizi bo‘ylari va um um an
ekologik vaziyat tang bo‘lgan quyi Amudaiyo hududlarida
ekoturizmni rivojlantirishning muhim ahamiyati quyidagi natijalar
berishi bilan muhim ahamiyatga ega ekanligini alohida qayd qilish
lozim deb hisoblaymiz:
155
•
har bir tabiiy-geografik majmua betakror ekoturizm
imkoniyatîariga ega, ya’ni o ‘ziga xos hududiy xususiyatlarga ega.
Iqtisodiy samaradorlik nuqiayi nazaridan ekoturizmni tarixiy
turizm biian birga oiib borish, jum ladan, QoraqaIpog‘iston
Respublikasidagi qadimiy qal’alar va Xiva shahriga tashrif qilgan
xorijiy sayyohlariga tabiat va inson «mahsuli»ni ko'rsatishdir;
• xorij olimlari va tadqiqotchilarini mazkur hududga jalb
qilish, ularning ilmiy tadqiqotiari natijalari va xuîosalarini daviai
miqyosida muhokama qilish va bu asosda belgilangan tadbirlarni
ansalga oshiiish orqaîi muammolarni yengillashtirish;
• mahalliy sayohatchilar shu jum ladan, maktablar, litseylar,
kollej, umiversitetlar taîabalariga Orol dengizining qurib qolgan
qismini ko‘rsatish, bu yerlarga sayyohatlar qilish orqali voyaga
etayotgan barkamol avlodni sobiq ittifoq m a’muriy buyruqbozlik
tizixnining ekologik m uhitni saqlash sohasidagi bugungi halokatli
oqibatiarini ko'rsatish.
Orol dengizi bo‘yi hududlari ekologik vaziyat tang inqirozli
ekoturizm hududlari bo'lganligi uchun ham bu hududiarda
paydo bo£lgan ekologik inqiroz holati asosiy ekoturizm obyekti
hisoblanadi. Ekoturizm marshrutlari bir vaqtning o £zida Orol
dengizining qurigan va bu qirg‘oqchilik ta’sirida turgan hududlarni
qamrab olishi zarur boladi.
Bu ekoturizm hududlariga turistlar va sayyohatchilarni,
tadqiqotchilarni jalb qilishning quyidagi yo‘liari tavsiya qilinadi:
xalqaro ekologiya bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar
bilan o ‘zaro hamkorlikni tashkil qilish uchun O'zbekistonning
mukammal xalqaro ekologik turizm dasturini ishlab chiqish;
-
Orol dengizi bo‘yi hududlaridagi ekoturistik salohiyatni
internet axborot tizimlariga ijtimoiy-iqtisodiy, tabiiy va madaniy
landshafltlar haqida tasviriy lavha va axborotlarni berish;
• ichki ekoturizmni rivojlantirish uchun ommaviy axborotlar
vositalarida, televideniyada hujjatli ko‘rsatuvlar berish;
• Xorazm viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasiga tarixiy
turizm sayohatini tashkil qilgan va tashrifi kutilayotgan turistlarga
156
Orol dengizi bo£yi ekoturizm hududlari bo‘yicha qo‘shimcha
turmarshrutlarni kiritish.
Orol dengizi bo‘yi hududlarida ekoturizmni rivojlantirishning
o ‘ziga xos xususiyatlariga e ’tibor berishda birinchi navbatda bu
hududlarda ekoturizmni xalqaro turizmda ham va ichki turizmda
rivojlantirishning strategik vazifalarini aniqlab olish talab qilinadi.
Bu vazifalar quyidagilardan iboratdir:
•
Xorazm viloyati va Qoraqalpog‘ iston Respublikasida
ekoturizmni mintaqaviy turizm sohasida davlat ahamiyatiga molik
muhim yo‘nalish deb qabui qilish;
• mazkur tabiiy hududlarni ekologik toza saqlashga asoslangan
mintaqaviy ekoturizmni rivojlantirish dasturini ishlab chiqish.
Orol dengizi bo‘yida ekoturizmni rivojlantirishning strategik
vazifalarini amalga oshirish uchun esa quyidagi taktik vazifalami
bajarishga to ‘g‘ri keladi:
• mintaqada tabiat muhofazasida ekoturizm manfaatlariga mos
bo‘lgan viloyat va respublika hukumati qarorlarini qabul qilish;
• mintaqadagi koUej va universitetlarda ekoturizm bo‘yicha
rnaiakali mutaxassislami tayyorlash;
• ekoturizm b o ‘yicha xalqaro va ichki turizm darajalariga
rnoslangan tunmahsulotlar ishlab chiqish;
• Orol dengizi bo‘yidagi ekologik inqirozli vaziyatni hisobga
olib ekoturizmda ishonarli baho siyosatini ishlab chiqish;
•
alohida muhofazadagi davlat hududlaridagi mahalliy
hokimiyatlarga davlat yordamini ko‘rsatish, dastlabki bosqichlarda
turizm va ekoturizmdagi xususiy tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash;
• ekoturizmning mukammal axborot resurslarini, ekoturizm
marshrutlarini, ekoturizm ekskursiyalarini ishlab turizm bozoriga
chiqarish.
Orol dengizi bo'yi hududida ekoturizmni rivojlantirishning
strategik va taktik vazifalarini bajarishdagi dastlabki ishlar bu
hududdagi barcha ekoturizm obyektlarining mukammal ro‘yxatini
tuzib chiqish va ularning mukammal ta ’rifi, tavsifi, mohiyatlarini
tayyorlash hisoblanmog‘i kerak. Bu vazifani bajarish mintaqadagi
157
univeratetlar va turizm kolleji zimmalariga yuklatilishi maqsadli
va natijali b o ‘ladi
Oroi dengizi bo'yi, Quyiamudaryo va Xorazm viloyailarida
ekoturizmni rivojlantirishda Qoraqaîpog‘iston Respublikasi va Xorazm
viloyati hokimiyatining «Turizmrii rivojlantirish dasturlari» ishlab
chiqilgan. Navbatdagi birinchi daxajali vazifamiz Respublikamizdagi
barcha viloyatlar o‘zIarining «Turizmni rivojlantirish dastur1ari»ga Oral
dengizi bo‘yi, Quyiamudaryo va Xorazm viloyatlarida ekoturizmni
rivojlantirish rejalarini qo'shishi lozim. Chunki, mamlakaiimiz
aholisida Orol dengizi bo‘yidagi ekoiogik-iqtisodiy holatiaming aniq
tavsiflari unchalik ham to‘liq emas hisoblanadi.
Shuning uchun ham vatanimizda Orol dengizi b o ‘yida
yashovchi aholining ijtimoiy-iqtisodiy holatlarini
qo'llab-
quw atlash uchun ekoturizm marafonlarini o ‘t.kazish, tabiatsevar
tadbirkorlarni jalb qilish, iqtisodiy jihatdan kuchli korxonalar,
tashkilotlarni jalb qilish ishlarini tashkil qilishimiz vatanimiz
tabiatini asrash-avaylashdagi salohiyatli ishlarimizdan bo ‘lishi
shubhasizdir.
158
| 