1- mavzu. Akademik yozuv va axborot. Axborot turlari
Nazariy ma’lumot.
Akademik yozuv
– bu qisqa va ishonchli ilmiy matn yordamida o‘z fikrini
bayon qilish hamda asoslay olish qobiliyati. Bu oliy ta’limda muvoffaqiyatli
bilim berishning hamda
keyingi ilmiy-
tadqiqot faoliyati, shuningdek
xalqaro
miqyosda
ham muhim aspektlaridan biri
hisoblanadi. Akademik yozuv yordamida
oxirgi o‘n
yilliklar ichida turli
mamlakatlar orasida ilmiy va ta’limiy
kommunikatsiya amalga oshirilib
kelinmoqda. Uning tamoyillariga butun
dunyodagi eng kompetentli
ilmiy nashrlar
redaktorlari amal qiladilar, shuning uchun hamma istalgan fan bo‘yicha ma’lum
bir yutuqlarga erishmoqchi bo‘lsa, bularni egallashi lozim.
Akademik yozuv – bu ilmiy ishlarni bayon qilish uslubi. U
ilmiy ishlarda
fikrlarni qisqa va tushunarli shaklda bayon qilish qobiliyatini aks ettiradi. Bu
uslubda quyidagilarni farqlash mumkin:
matnning tuzilishi va uni rasmiylashtirishga qo‘yiladigan talablarning
mavjudligi;
ilmiy va publitsistik bayon qilish uslubini qo‘llash;
dalillar keltirish va jumlalarni o‘zgartirib ifodalash;
havolalarni to‘g’ri joylash va adabiyotlar ro‘yxatini to‘g’ri shakllantirish
qobiliyati.
Akademik yozuv uchun shaxsiy fikrni bildirish emas, balki
keltirilgan
muammoga e’tiborni qaratish xarakterli (o‘ziga xos). Birinchi shaxs o‘rniga
uchinchi shaxsni qo‘llash, og’zaki nutqni, qisqartmalarni, iboralarni qo‘llamaslik
afzalroqdir. Boshqa uslublardan farqli o‘laroq, materialni yaxshi o‘zlashtirish
maqsadida bir so‘zni bir necha bor qaytarish mumkin, sinonimlarni
kamroq
ishlatish kerak.
Bayon qilishning akademik uslubi oliy ta’lim muassasalarida davlatlar o‘rtasida
ta’limiy va ilmiy aloqalarni olib borishda qo‘llaniladi. Uning yordamida
talabalar, aspirantlar va malakali olimlar doklad, kurs ishi yozadilar hamda o‘zga
davlatlarda ilmiy-tadqiqot faoliyatini olib boradilar.
Xalqaro ilmiy jurnallar redaktorlari bu uslub tamoyillariga tayanadilar, shuning
uchun ilm dunyosida muvoffaqiyatga erishmoqchi
7
bo‘lgan hamda chet ellarda ilmiy ishlarini chop etmoqchi bo‘lgan harbir olim bu
uslubni egallashi lozim.
Chet eldagi davlatlarda tadqiqotchilar uzoq yillardan beri
akademik yozuvdan
foydalanadilar. Bundan tashqari, ingliz tilida so‘zlashuvchi olimlar uning
rivojiga hissa qo‘shib kelmoqdalar. Bizning mamlakatimizda
akademik uslub
bo‘yicha bilimlar keng tarqalmagan, vaholanki
bu muammoning yеchimi bilan
bir qator olimlar – filologlar, lingvistlar, sotsiopsixologlar, axborot
texnologiyalari bo‘yicha mutaxassislar shug’ullanadilar.
