0
– magnit doimiysi,
m
Gn
7
10
4
– o’lchamsiz kattalik bo’lib magnit kirituvchanlik deyiladi. U
makrotoklar maydoni mikrotoklar maydoni hisobiga qanchaga kuchayishini
ko’rsatadi.
Magnit maydoni ham superpozisiya prinsipiga amal qiladi.
n
i
sh
B
B
1
(1.62) Magnit induksiyasi birligi qilib Tesla (tl)
qabul qilingan. 1 Tl – bu shunday bir jinsli magnit maydon induksiyasiki, agarda
undan 1 A tok o’tsa, uning har bir metriga 1 H kuch ta’sir qiladi.
Endi Amper qonunini ko’rib chiqamiz.
Amper aniqlashicha magnit maydonidagi dl o’tkazgichga maydon tomo-
nidan ta’sir etadigan dF kuch undan o’tuvchi tokka, dl element uzunligiga va
magnit maydon induksiyasiga proporsionaldir.
]
,
[
B
dl
I
dF
Ta’sir etuvchi kuch yo’nalishi chap qo’l qoidasiga
asosan topiladi. Agar chap qo’limiz shunday qo’yilsaki, unga normal holda magnit
kuch chiziqlari kirsa va tok to’rtala barmog’imiz yo’nalishida oqsa, u holda bosh
barmog’imiz ta’sir etuvchi kuch yo’nalishini ko’rsatadi. Amper kuchi moduli.
IBdlSin
dF
(1.63)
dl
va
B
orasidagi burchak. Ikkita parallel tok uchun Amper qonuni
qo’yidagicha bo’ladi.
dl
I
I
R
dF
2
1
0
2
4
(1.64)
Harakatlanayotgan zarrachaga magnit maydon tomonidan ta’sir etuvchi kuch
Lorens formulasi orqali ifodalanadi.
Sin
Bq
F
(1.65)
va
B
orasidagi burchak.
Moddalarning magnit xossalari. (dia, para va ferromagnitlar). Magnit may
donning tirik organizmga ta’siri.
Tabiatdagi barcha moddalar o’zlarining magnit xususiyatlariga ko’ra 3
guruhga bo’linadi: dia, para va ferromagnitlarga. Jismlar atom va molekulalardan
tashkil topganligi uchun ularning magnit xususiyatini ham shu zarrachalarning
magnit xususiyati belgilaydi. Klassik nuqtai nazardan qarasak elektron orbita
bo’ylab
tezlik bilan aylanadi. Bu aylanma tokka o’xshash. Shuning uchun u
orbital magnit momenti bilan xarakterlanadi. Aylanish chastotasi
desak, tok
e
I
yoki
r
ev
I
2
(1.66) U holda
2
evr
P
opб
(1.67) Elektronning impuls momenti
2
evr
P
opб
(1.68) Bunga orbital magnitomexanik nisbat deyiladi.
m
e
M
P
m
2
Elektron xususiy magnit momentga ham ega bo’lib unga spin
deyiladi.Spin magnitomexanik nisbat.
e
e
m
gL
L
m
e
p
2
(1.69)
Bunda
m
e
g
2
ga teng.
Molekulaning magnit momenti atomlarning magnit momentlari yig’indisiga
teng. Magnit maydonda magnit momentlar orentirlanadi va jism magnitlanadi.
Magnitlanish darajasi magnitlanish vektori bilan xarakterlanadi.
V
Pm
j
(1.70)
Ya’ni hajm birligidagi magnit momentlar yig’indisi.
Klassik nazariyaga binoan paramagnit jismlarda noldan farqli magnit
momentlar mavjud, lekin ular xaotik joylashgan. Shuning uchun magnitlanish
vektori nolga teng. ( j = o ).
Tashqi maydonga kiritilgan paramagnitdagi magnit momentlar magnit
maydon bo’ylab joylashadi. Ular uchun
1
>
. Paramagnit moddalarga misol;
alyuminiy, O
2
, molebden va boshqalar kiradi.
Diamagnitlar uchun
1
<
. Misol, azot, vodorod, mis, suv va boshqalar.
Bir jismlimas maydonda diamagnit maydondan itariladi. Masalan alanga
itariladi. Ferromagnitlarda
1
>>
.
Ferromagnit tabiati kvant nazariyasi asosida tushuntiriladi. Masalan, Fe, Ni,
kobalt, qotishmalar. Ularda gisterezis hodisasi kuzatiladi. Ya’ni magnitlanish
darajasi maydon induksiyasiga bog’liq. Ferromagnitlarda domenlar mavjud. Ularda
shunday bir temperatura mavjudki, undan past temperaturada ferromagnit, Yuqori
temperaturada esa paramagnit. Bu nuqtaga Kyuri nuqtasi deyiladi.
