|
1. Bitkoin blokcheyni nima?
|
| bet | 9/21 | | Sana | 19.01.2024 | | Hajmi | 1,71 Mb. | | #141541 |
Bog'liq Blokcheyn texnologiyalari O.N 3 semestr10.Kriptografiya 4 turi?
Kriptografiya (yunoncha κρυπτός (kryptós) - "mahfiy," γράφω (gráfo) - "yozish" soʻzlaridan tashkil topgan) ochiq maʼlumotlarni shifrlashni, mahfiylashtirish usullarini oʻrganadi.Mahfiy matnni begona, bexabar kishilar tushunmasligi uchun yozuvni oʻzgartirish tizimi, bunda oldindan kelishilgan vositalardan — belgilardan foydalaniladi. K. diplomatik, harbiy, savdo-sotiq va moliyaga oid hamda diniy va boshqa matnlarni shifrlash uchun ishlatiladi. Bu yozuvning koʻp turlari mavjud: matn harflarini raqamlar bilan almashtirish, harflar oʻrniga har xil shartli belgilar, matnda qoʻllanishi). lozim boʻlgan harflar oʻrniga boshqa alifbo harflarini qoʻyib yozish va boshqa Kriptografik yozuv maxsus shifr yordamida oʻqiladi; 2) paleografiyaning maxfiy yozuv tizimi grafikasini oʻrganuvchi tarmogʻi.
Kriptografiya 4 ga bo'linadi:
simmetrik kalitli(Sezar, Polibye, Affine, Veginere, XOR kabi algoritmli) Kriptotizimlar;
asimmertrik yoki Ochiq Kalitli Kriptotizimlar(OKK);
Elektron raqamli imzo Kriptotizimlari;
Kalitlarni boshqarish;
Kriptotizimlar simmetrik va ochiq kalitlarga bo'linadi.
Simmetrik kriptotizimlarda bir xil kalit shifrlash uchun ham, shifrni ochish uchun ham ishlatiladi.
Ochiq kalit tizimlari bir-biri bilan matematik bog'liq bo'lgan ikkita ochiq va shaxsiy kalitlardan foydalanadi. Ma'lumot hamma uchun mavjud bo'lgan ochiq kalit yordamida shifrlanadi va faqat xabarni qabul qiluvchiga ma'lum bo'lgan shaxsiy kalit yordamida shifrlanadi.
Kalitlarni taqsimlash va kalitlarni boshqarish atamalari axborotni qayta ishlash tizimining jarayonlarini anglatadi, uning mazmuni kalitlarni foydalanuvchilar o'rtasida kompilyatsiya qilish va tarqatishdir.
Elektron (raqamli) imzo - bu matnga biriktirilgan kriptografik transformatsiya bo'lib, matn boshqa foydalanuvchi tomonidan qabul qilinganda xabarning muallifligi va haqiqiyligini tekshirish imkonini beradi.
Kripto qarshilik kalitni bilmasdan (ya'ni, kriptoanaliz) shifrni ochishga chidamliligini aniqlaydigan shifrning xarakteristikasidir.
|
| |
