2. Kompyuter turlari va xususiyatlari
Kompyuterlarning turlari sifatida esa, quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin:
1. Shaxsiy kompyuterlar (ishchi stansiyalar).
2. Serverlar.
3. O‘rnatiladigan
kompyuterlar - mikrokontrollerlar (rus tilida -
vstraivayemыye kompyuterы).
4. Ishchi stansiyalardan iborat komplekslar - klasterlar.
5. Meynfreymlar.
6. O‘yinlar uchun modjallangan kompyuterlar (rus tilida - igrovыye
kompyuterы) PS-3, PS-4. «Bir marotaba qodlaniladigan» kompyuterlar (rus tilida
- odnorazovыye kompyuterы).
Kompyuterlar bir nechta turdagi bo'lishi mumkin va har bir turning o'ziga xos
kórsatkichlari va xususiyatlari mavjud. Quyidagi turdagi kompyuterlarni ko'rib
chiqamiz:
Personal kompyuterlar (PC): Bu tur kompyuterlar oddiy foydalanuvchilar
uchun mo'ljallangan va odatda uyda yoki ofisda ishlatiladi. Ular orqali
ma'lumotlarni yaratish, tahrirlash va saqlash mumkin. PC lar kompyuter kasbi
bo'lmagan odamlar uchun ham osonlik bilan o'rganishga imkon beradi. Ularning
kórsatkichlari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
- Mikroprotsessor: Mikro protsessor, kompyuterning ahamiyatli qismlaridan
biridir. Ushbu qisim kompyuterdagi ma'lumotlarni hisoblash va bajarish uchun
ishlatiladi. Mikroprotsessorning kórsatkichlari, uni yaratgan kompaniya (masalan,
Intel yoki AMD), to'plam (masalan, Intel Core i5 yoki AMD Ryzen 7) va taklif
etilayotgan takliflar (masalan, hajmi, kuchi va boshqalar) asosida o'zgaradi.
- Operativ xotira (RAM): Operativ xotira, kompyuterda joriy ishlash uchun
ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. RAM hajmi, kompyuterda bir vaqtda
qancha ma'lumotni saqlash mumkinligini ta'minlayadi. Ko'p RAM, kompyuterda
kuchli va tezkor ishlashga imkon beradi.
- Xotira (Hard disk yoki SSD): Xotira, kompyuterda ma'lumotlarni saqlash
uchun ishlatiladi. Hard disk odatda katta ma'lumotlar uchun ishlatiladi, SSD esa
tezkor yuklash vaqti va ishga tushirish vaqti uchun yaxshi bo'ladi.
Ekran (monitor): Monitor, kompyuterda tasvir va ma'lumotlarni ko'rsatish
uchun ishlatiladi. Kórsatkichlaridan biri ekran hajmi, ekran tarkibi (masalan, Full
HD yoki 4K), rang tarmoqlari va qayta ishlab chiqarish tezligi (masalan, 60 Hz
yoki 144 Hz) bo'ladi.
Klaviatura va sichqoncha: Bu tizimlar kompyuterni boshqarish uchun
ishlatiladi. Klaviatura, matn va buyruqlarni kiritish uchun ishlatiladi, sichqoncha
esa buyruqlarni bajarish uchun ishlatiladi.
2. Noutbuklar: Noutbuklar, portable (portativ) kompyuterlar deyiladi va ularga
elektr energiyasi bilan ishlaydigan batareyalar o'rnatilgan. Ular odatda mobil
foydalanish uchun mo'ljallangan va ish, o'qish yoki shaxsiy maqsadlar uchun
ishlatiladi. Noutbuklarning kórsatkichlari PC lar bilan o'xshash bo'lishi mumkin,
ammo ularga o'ziga xos xususiyatlar ham mavjud. Misol uchun, noutbuklar kichik
hajmdagi SSD larni o'z ichiga oladilar va kuchli batareyaga ega bo'lishi mumkin.
3. Planshetlar: Planshetlar, kichik ekranga ega bo'lgan kompyuterlardir. Ular
o'qish, video ko'rish va o'yinlar uchun ishlatiladi. Planshetlarda kórsatkichlar
odatda noutbuklarga o'xshash bo'lib, batareya va ekran kórsatkichlari, ekran tarkibi,
kamera va planshetning yuklanishi mumkin bo'lgan ilovalar uchun xususiy joy
mavjud.
4. Ultrabuklar: Ultrabuklar, noutbuklarga o'xshash portable kompyuterlar
hisoblanadi, lekin ularga o'ziga xos xususiyatlar ham mavjud. Ultrabuklar odatda
juda yengil va yuqori tezkorlikda ishlaydigan, kichik hajmdagi SSD larni o'z ichiga
olgan va uzun ish vaqti ta'minlaydigan kuchli batareyaga ega bo'lishi bilan ajralib
turadi.
5. İsh stantsiyalari: İsh stantsiyalari kuchli va katta hisoblash vositalaridir, ular
odatda murakkab grafik ishlash, dizayn, animatsiya va video tahrirlash kabi
vazifalar uchun ishlatiladi. Bu kompyuterlar kuchli mikroprotsessorlar, ko'p RAM,
yuqori tezkorlikdagi xotira va grafikka ega bo'lgan xotiralar bilan ajralib turadi.
6. Serverlar: Serverlar, ma'lumotlarni saqlash, batafsil hisobotlarni boshqarish
va tarmoq xizmatlari taqdim etish uchun mo'ljallangan kuchli kompyuterlardir.
Ular katta ma'lumotlar bazalarini yuritish, veb saytlarni ko'rsatish va tartibga solish
uchun ishlatiladi. Serverlar katta miqdordagi xotira, tezkorlik va iste'nchlar bilan
ajralib turadi.
7. Superkompyuterlar: Superkompyuterlar, jiddiy hisoblash amallarini bajarish
uchun mo'ljallangan va katta miqdordagi xotira, tezkorlik va paralellikka ega
bo'lgan kompyuterlardir. Ular odatda ilmiy tadqiqotlar, ma'muriy tizimlar va
intensiv hisoblash uchun ishlatiladi.
Bu turdagi kompyuterlar kórsatkichlari va xususiyatlari bo'yicha o'zgarishliklar
ko'rsatishi mumkin va har bir turinga o'ziga xos xususiyatlar va foydalanish
sohalari mavjud. Ishlatuvchining talablari va maqsadlari kompyuter turini
tanlashda muhim ahamiyatga ega.
Shaxsiy kompyuterlar. Shaxsiy kompyuterlarning ikki xili mavjud: bular -
statsionar, ya’ni bir joyda turadigan (rus tilida - nastolnыye kompyuterы) va
ko‘tarib olib yursa bo‘ladigan, portativ kompyuterlar, ya’ni noutbuklardir.
Noutbuklar, statsionar kompyuterlardan, o‘zlarining kichik o‘lchamlari bilangina
farqlanadilar. Noutbuklarda ham, statsionar kompyuterlarda ishlatilishi mumkin
bo‘lgan dasturiy vositalardan foydalaniladi. Hozirgi paytda ikkala xildagi shaxsiy
kompyuterlar tarkibi - bir necha gigabit hajmga ega tezkor xotira, bir necha yuz
gigabit hajmga ega qattiq diskli tashqi xotira, CD-ROM/DVD qurilmalari, modem,
tovush kartasi, tarmoq interfeysi, yuqori tiniqlikdagi monitor va boshqa tashqi
qurilmalardan
iboratdir.
Ushbu
shaxsiy
kompyuterlarda
imkoniyatlari
kengaytirilishi va ular bilan ishlashda juda ko‘p turli dasturiy vositalardan
foydalanilishi mumkin bo‘lgan, operatsion tizimlar o‘matilgan bo‘ladi. Ba’zi
mutaxassislar Intel protsessorlari o‘matilgan kompyuterlarni - shaxsiy
kompyuterlar deb ataydilar. Bu bilan ular shaxsiy kompyuterlarni, yuqori
unumdorlikka ega RISC protsessorlariga mansub, Sun UltraSPARC kabi
protsessorlar o‘matilgan «ishchi stansiyalardan» farq qilishini ta’kidlashmoqchi
bo‘lishadi. Aslida esa ushbu xildagi kompyuterlar orasidagi farq unchalik katta
emasdir. Har qanday shaxsiy kompyuterning asosiy tashkil etuvchisi bo‘lib -
tarkibida protsessor, xotira va ma’lumotlami kiritish-chiqarish modullari,
klaviatura va sichqoncha, disk yurituvchi qurilma, tarmoq platasi va boshqa tashqi
qurilmalar interfeyslari hamda qo‘shimcha platalar o‘matish uchun modjallangan
ulanish nuqtalariga ega bo‘lgan asosiy bosma plata hisoblanadi.
Serverlar. Unumdorligi yuqori bo‘lgan shaxsiy kompyuterlar va ishchi stansiyalar
- odatda bir korxona chegarasida ishlaydigan lokal kompyuter tarmoqlarda hamda
Internet tarmog‘ida - tarmoq serverlari sifatida ishlatiladilar. Bunday kompyuterlar,
ya’ni serverlar - bitta protsessorli va ko‘p protsessorli konfiguratsiyalarga ega
bo‘lishlari mumkin. O‘rnatilgan kompyuterlar - mikrokontrollerlar. O‘rnatilgan
kompyuterlar - turli xildagi qurilmalarni boshqarish va ushbu qurilmalar bilan
ulardan foydalanuvchilar o‘rtasidagi aloqalarni, ya’ni interfeyslarni tashkil qilish
vazifalarini bajaradilar. O‘rnatilgan kompyuterlar yoki mikrokontrollerlar
yordamida ishlaydigan qurilmalarga misol qilib quyidagilarni keltirish mumkin:
nusxa ko‘chiruvchi qurilmalar, video kameralar, raqamli fotokameralar, printerlar,
skanerlar, modemlar, CD- ROM disk yuritgichlari, telefonlar, kir yuvish
mashinalari, mikro to‘lqinli pechlar, televizorlar, avtomobillar, meditsina sohasida
qo‘llanilayotgan turli xil qurilmalar va boshqa-boshqa ko‘pgina sohalarda ishlatilib
kelinayotgan turli xil o‘lchamlarga ega qurilmalar. Ishchi stansiyalardan iborat
komplekslar(Klasterlar). Oxirigi yillarda shaxsiy kompyuterlarni va ishchi
stansiyalarni o‘zaro bog‘lab ishlatish amaliyoti keng qo‘llanilmoqda.
Kompyuterlardan iborat bunday komplekslar - ishchi stansiyalardan iborat
klasterlar (Clusters Of Workstations, COW) yoki oddiy qilib «klasterlar» deb
atalmoqda. Klasterlar - yuqori tezlikda ishlovchi tarmoqlar yordamida o‘zaro
bog‘langan shaxsiy kompyuterlar yoki ishchi stansiyalardan iborat bo‘ladi.
Klasterlar - ularning tarkibiga kirgan kompyuterlaming resurslarini yagona
masalani yechish uchun yo‘naltira oladigan maxsus dasturiy vositalar bilan
ta’minlangan bo‘ladi. Meynfremlar. Meynfremlar deganda 60-yillarda ishlab
chiqarilgan kompyuterlarni eslatuvchi, katta-katta xonalarni egallaydigan katta
o‘lchamlarga ega bo‘lgan kompyuterlar tushuniladi.
Bunday kompyuterlarning unumdorligi tezkor serverlarning unumdorligidan
uncha katta emas, ammo ularda ma’lumotlarni kompyuterga kiritish-chiqarish
jarayonlari juda katta tezliklarda amalga oshirilishi mumkin. Ular juda katta-katta
terabaytlarda (1 terabayt = 10
12
bayt) o‘lchanadigan diskli xotiralarga egadir.
Shuning uchun meynfreymlardan Internet serverlari sifatida foydalanilmoqda.
Meynfreymlarga o‘xshash bo‘lgan kompyuterlarning yana bir xili, bu –
superkompyuterlardir.
Superkompyuter va ularning funksional ko`rinishi..
Superkompyuterlar protsessorlarining unumdorligi ancha katta bo‘lib, ularda bir
necha o‘n gigabaytlarga ega tezkor xotira modullari, yuqori tezliklarda ishlovchi
disklar va tarmoq interfeyslari o‘matilgandir. Superkompyuterlardan murakkab
bo‘lgan hisoblashlar talab qilinadigan, ilmiy va texnik masalalarni echishda
foydalanilmoqda. Ular yordamida - to‘qnashuvchi galaktikalarni modellashtirish,
yangi dori vositalarini sintez qilish, yangi loyihalanayotgan uchish apparatlari
atrofidagi havo oqimini modellashtirish kabi masalalar yechilmoqda.
| 