Ma’lumotlar bazasida munosabatlar




Download 1.05 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/43
Sana11.03.2023
Hajmi1.05 Mb.
#45003
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   43
Bog'liq
1. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimini tashkil etuvchilari
Ichki ishlar boshqarmasiga, Документ Microsoft Word (2) (Автосохраненный), kompyuter chiqarish, Topshiriq 2, 2 hafta laboratoriya, Дастурлаш 4.1 машгулот (2), 9, 2, SQL 1-lab Umarov Amirjon, Topshiriq 2.05(Texnikum), 1.1, 7.1 машгулот, MB 2-amaliy ish, 5-amaliy, 1-lab Sirqilarga AbstraktMT
8. Ma’lumotlar bazasida munosabatlar. 
 
Ob’ektlarni identifikatsiyalash uchun yoki boshqacha aytganda kompyuter xotirasida 
yozuvlarning o‘rnini aniqlashda ma’lumot elementi ishlatiladi. Bu elementni biz kalit deb 
ataymiz. Agar kalit ob’ektni bir qiymatli identifikatsiyalasa, u birlamchi kalit deyiladi. Aks 
holda ikkilamchi kalit deyiladi. Agar ob’ektlarni identifikatsiyalash uchun bir nechta 
atributlar talab etilsa, bunday kali tulangan kalit deb ataladi. Agar A va B guruhdagi 
ob’ektlar berilgan bo‘lsa, ular orasidagi quyidagi mosliklar yoki munosabatlarni 
o‘rnatishimiz mumkin:
1. Birga – bir (1:1) munosabat. A va B ob’ektlar to‘plami orasida 1:1 munosabat 
o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga B ob’ektning bitta nusxasi mos 
kelsa, va aksincha, B ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa.
2. Birga – ko‘p (1:n) munosabat. A va B ob’ektlar to‘plamida A ob’ektning har bir 
nusxasiga B ob’ektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga B ob’ektning har bir 
nusxasiga A ob’ektning bittadan ko‘p bo‘lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat 
hosil bo‘ladi.
3. Ko‘pga – bir (n:1) munosabat A va B ob’ektlar to‘plami orasida o‘rnatilsa, unda A 
ob’ektning har bir nusxasiga B ob’ektning ko‘pi bilan bitta nushasi mos keladi. B 
ob’ektning nusxalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob’ektning bir nechta 
nusxasi mos keladi.
4. Ko’pga – ko’p (m:n) munosabat. A va B ob’ektlar orasida shunday munosabat 
o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga B ob’ektni bir nechta nusxasi 
mos kelsa va aksincha.
 
9. Relyatsion hisoblash tillari. 
 
Relyatsion MBBTda ma’lumotlar bilan ishlash uchun bir qancha tillar yaratilgan. Ba’zi 
hollarda bu tillarni ma’lumotlarni qism tillari deb ataladi. MB bilan ishlovchilar bu tillarda 
avtomatlashtirishni 3 bosqichga bo’lishadi:
1) Eng pastki bosqich – kortej deb ataladi. Bunda dasturchi yozuvlar yoki kartijlar bilan 
ishlaydi.

2) Relyatsion algebra deyiladi. Bunda foydalanuvchi munosabatlar ustida yuqori bosqichli 
amallar to‘plamini kiritadi.
3) Eng yuqori bosqich – hisoblash bosqichi. Bunda foydalanuvchi bevosita kompyuterga 
maxsus tillarda murojaat qiladi va mashina bu murojaatni qabul qiladi. 
Relyatsion MBBT da ma’lumotlar bilan ishlashda ishlatiladigan 2ta katta gurux tillari 

Download 1.05 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   43




Download 1.05 Mb.
Pdf ko'rish