1-ma’ruza mavzu: Kirish. Kiberhuquq va kiberetika fanining maqsadi va vazifalari. Reja

1. 
   Kiber-huquq va kiber-etika tushunchasi va mohiyati
   
2. 
   Kiber-huquq va kiber-etikani tashkil etuvchilari va harakteristikalari
   
3. 
   Kiber-huquq va kiber-etika muammosining murakkabligi va muhimligi
   

Zamonaviy jamiyat tobora ko'proq konfidensial ma'lumotlardan foydalanmoqda. U yoki bu shakldagi konfidensial axborot iqtisodiyotning barcha sohalarida faoliyatning asosiga aylandi. Shu bilan birga, axborot har xil turdagi huquqbuzarliklarning ob'ekti ham hisoblanadi. Bundan konfidensial axborot to'g'risidagi qonun hujjatlarining kontseptual apparatini, shuningdek, uni himoya qilish asoslarini o'rganish zaruriyati kelib chiqadi. Shu munosabat bilan, axborotni qidirish, olish, uzatish, ishlab chiqarish va tarqatish huquqini amalga oshirish bilan bog'liq munosabatlarni tartibga soluvchi asosiy qonun hujjatlari axborot texnologiyalaridan foydalangan holda, axborot himoyasini ta'minlashda 11.12.2003 yildagi 560-II-son “axborotlashtirish to‘g‘risida”gi qonunidir. Konfidensial axborot - bu taqdim etish shaklidan qat'i nazar ma'lumotlar va xabarlar shaklida bo’lishi mumkin. Axborotdan foydalaniladigan munosabatlar turiga ko'ra uni quyidagilarga bo'lish mumkin:

• 
  ommaviy huquqiy munosabatlar ob'ekti;
  
• 
  fuqarolik-huquqiy munosabatlar ob'ekti;
  
• 
  boshqa huquqiy munosabatlar ob'ekti.
  

• 
  kirishi cheklangan ma'lumotlar (ular o'z navbatida davlat siri shaklida mavjud bo'lgan ma'lumotlarga va konfidensial ma'lumotlar ko'rinishidagi ma'lumotlarga bo'linadi);
  
• 
  ochiq (ommaviy) axborot.
  

• 
  fuqaroning shaxsiy hayotining faktlari, hodisalari va holatlari to'g'risidagi ma'lumotlar, uning shaxsini aniqlashga imkon beruvchi (shaxsiy ma'lumotlar), hukumat qonunlarida belgilangan hollarda ommaviy axborot vositalarida tarqatilishi kerak bo'lgan ma'lumotlar bundan mustasno. Bunda fuqarolik holati dalolatnomalarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish munosabati bilan fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organi xodimiga ma’lum bo‘lgan ma’lumotlar shaxsiy ma’lumotlar hisoblanadi;
  
• 
  tergov va sud jarayonining sirini tashkil etuvchi ma'lumotlar, shuningdek himoya qilinadigan shaxslar to'g'risidagi ma'lumotlar. "Jinoyat protsessining boshqa ishtirokchilari" va O’zbekiston Respublikasi boshqa normativ-huquqiy hujjatlari bilan himoya qilinadigan shaxslar to’g’risidagi ma’lumotlar;
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksiga va davlat qonunlariga muvofiq kirish davlat organlari tomonidan cheklangan rasmiy ma'lumotlar (rasmiy sir);
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va davlat qonunlariga muvofiq kirish cheklangan kasbiy faoliyat bilan bog'liq ma'lumotlar (tibbiy, notarial, advokat sirlari, yozishmalar, telefon suhbatlari, pochta, telegraf yoki boshqa xabarlar va boshqalar);
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksiga va davlat qonunlariga muvofiq kirish cheklangan tijorat faoliyati bilan bog'liq ma'lumotlar (tijorat siri);
  
• 
  ixtiro, foydali model yoki sanoat namunasining mohiyati to'g'risidagi ma'lumotlar ular to'g'risidagi ma'lumotlar rasmiy e'lon qilinishidan oldin.
  

• 
  qonun hujjatlariga muvofiq foydalanish imkoniyati cheklangan;
  
• 
  cheklashning maqsadi konstitutsiyaviy tuzum asoslarini, boshqa shaxslarning axloqi, salomatligi, huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, mamlakat mudofaasi va davlat xavfsizligini ta'minlashdir.
  

• 
  faqat hujjatlashtirilgan ma'lumotlar himoya qilinishi kerak;
  
• 
  axborot qonun hujjatlarida belgilangan cheklovlarga mos kelishi kerak;
  
• 
  axborotni himoya qilish qonun bilan belgilanadi.
  

• 
  ma'lumotlarning erkin tarqatilishi;
  
• 
  tegishli munosabatlarga aloqador shaxslarning kelishuvi bilan taqdim etilgan ma'lumotlar;
  
• 
  davlat qonunlariga muvofiq taqdim etilishi yoki tarqatilishi kerak bo'lgan ma'lumotlar;
  
• 
  O’zbekiston Respublikasida tarqalishi cheklangan yoki taqiqlangan ma'lumotlar.
  

• 
  konfidensial ma'lumotlar va axborotlarni qanday ko‘rinishda yozib olinganidan qat'i nazar, uning barcha shakllarida himoya qiladi;
  
• 
  intellektual mulkning boshqa himoya shakllari uni himoya qilish uchun paydo bo'lishidan oldin yoki hech qachon ishlab chiqilmagan holatda;
  
• 
  ma’lumotlar fizik ko’rinishga o’tmagan holatda ham ulani himoya qiladi. 
  

• 
  Konfidensial tijorat ma'lumotlari umumiy va jamoat mulki emas (bu konfidensiallikka qarama-qarshi belgilardir);
  
• 
  Konfidensial tijorat ma'lumotlari ahamiyatsiz yoki keraksiz ma'lumotlar emas. Bu qandaydir ahamiyatga ega yoki qiymatga ega bo'lgan ma’lumotlardir.
  

• 
  tijorat, moliyaviy yoki pul qiymatini talab qilmaydi;
  
• 
  juda noaniq bo'lmasligi kerak. U yetarlicha darajada real bo'lishi va "haqiqat sifatida amalga oshirilishi mumkin" bo'lishi kerak.
  
• 
  agar u oshkor qilingan bo'lsa, egasiga zarar yetkazishi yoki raqobatdosh korxonalar uchun foydali bo'lishi mumkin.
  

• 
  moliyaviy prognozlar;
  
• 
  narx-navoga oid ma'lumotlar, operatsion nisbatlar, kapital ko'rsatkichlari, xarajatlar;
  

• 
  qo'shma korxonadagi aktivlar uchun to'lanadigan narx.
  

• 
  biznes-rejalar va strategiyalar;
  
• 
  boshqaruv ma'lumotlari va boshqaruv hisoblari;
  
• 
  sotib olish xarajatlari;
  
• 
  o'rtacha foyda ko'rsatkichlari va sof zarar ko'rsatkichlari;
  
• 
  strategik ma'lumotlar, mijozlar va xodimlar bilan bog'liq ma'lumotlar;
  
• 
  yuqori darajada moslashtirilgan siyosat va protseduralar.
  

• 
  mijozlar ro'yxati;
  
• 
  ularning sotib olish afzalliklari;
  
• 
  foyda marjasi va olinadigan narxlar;
  
• 
  mahsulot yoki xizmatlarni sotish hajmi.
  

• 
  dasturiy ta'minot va ma'lumotlar bazalari;
  
• 
  algoritmlar, konfidensial formulalar, texnik jarayonlar;
  
• 
  tijorat sirlari.
  

• 
  muhandislik chizmalari;
  
• 
  ma'lumotlar diagrammalari.
  

• 
  Prototiplar;
  
• 
  mahsulotni sinovdan o'tkazish natijalari;
  
• 
  klinik tadqiqot.