musulmon hisoblab, “dindan qaytgan” deb e’lon qilingan siyosiy va g‘oyaviy
raqiblarga nisbatan murosasiz bo‘lganlar.
Horijiylik yo‘nalishi ta’limoti halifa diniy jamoat tomonidan saylanadi va unga
bo‘ysunadi; har qanday taqvodor musulmon (hatto qo‘l yoki habash bo‘lsa ham)
halifa bo‘lib saylanishi mumkin; agar halifa jamoat manfaatlarini himoya qilmasa
vazifasidan bo‘shatiladi hatto qatl qilinadi.
Horijiylar e’tiqod amaliy faoliyat bilan mustahkamlanishi lozim deb
hisoblaganlar. Ular e’tiqodsiz va gunohkor kishilarni jazolash muddatini
kechiktirishga qarshi turganlar. Diniy masalalarda islom “musaffoligi” tarafdori
bo‘lib, shariat ko‘rsatmalariga qat’iy rioya qilishlari bilan ajralib turganlar.
Xorijiylar. (Аl-xavorij) Bu oqimning nomi, «chiqing», «qarshi bo‘lish»,
«isyonchilar» ma'nolarini anglatuvchi arabcha «haraja» so‘zidan olingan. Bu oqim
islomdagi ilk sektalardan hisoblanadi. Islom olamini 1% ni tashkil etadi. U Аli bilan
Muoviya o‘rtasida xalifalikning oliy lavozimini qo‘lga kiritish uchun olib borilgan
keskin kurash jarayonida paydo bo‘lgan.
Xorijiylar 661 yili Аlini o‘ldirishgan. Muoviya hukmronligi yillarida (661-
680) va undan kyoyin xorijiylarning yirik qo‘zg‘alonlari bo‘lib o‘tgan.
Ummaviy va abbosiy halifalar VII – IX asrlarda Horijiylarga qarshi keskin urush
olib bordi. Buning natijasida ular qirib tashlandi. Horijiylarning qolganlari Shimoliy
Afrikada o‘z davlatini vujudga keltirdi. Hozirgi davrda horijiylarning ibodiy firqasi
Jazoir, Tunisda uchraydi. Bugungi kunda Islom dinida sunniylik va shialik
yo‘nalishlari amal qilib kelmoqda.
