22
To`rt qutblilik o`zgarmaslari bir-birlari bilan quyidagiga bog`langan.
AD-BC = 1
Mabodo to`rt qutblilikni kirish va chiqish qismlari o`zaro almashtirib qo`yilsa quyidagi
tenglama hosil bo`ladi;
1
1
2
BJ
ВU
U
2
1
2
DJ
CU
J
Yani A va D lar almashtiriladi.
Mabodo kirish va chiqish qismlari almashtirib ulanganda kirish va chiqishdagi kuchlanish va
toklar o`zgarmay qolsa bunday to`rt
qutblilik simmetrik to`rt qutblilik deb ataladi.
Simmetrik to`rt qutblilikda A=D bo`ladi.
To`rt qutblilik doimiylarini aniqlash. To`rt qutbliliklarni doimiylarini
aniqlash uchun salt
yurish hamda qisqa tutashuv tajribalaridan foydalaniladi. Salt yurish tajribasini o`tkazish uchun
to`rt qutblilikni tashqi zanjiri uzub quyiladi (
0
2
J
) va uni kirish qismlariga rostlovchi
kuchlanish beriladi. So`ngra
chiqish kuchlanish
2
U berilgan qiymatga ega bo`lgunga qadar
ko`tariladi. O`lchov asboblari
orqali
,
2
U
x
U
1
va
x
I
1
yozib olinadi.
3-rasm. Salt yurish tajribasini o`tkazish uchun sxema.
Salt yurish tajribasi uchun (
0
2
I
) avvalgi formulalar asosida quyidagi tenglamani hosil
qilamiz.
2
2
2
1
2
2
2
1
,
CU
DI
CU
I
AU
BI
AU
U
X
X
Salt yurish tajribasida chiqish qismlar
II
I
2
2
qisqa tutashtirilib birlamchi kuchlanish
1
I tok
2
J nominal qiymatga ega bo`lgunga qadar ko`tariladi. Asbob ko`rsatishlar yozib olinadi.
4-rasm. Qisqa tajribasini o`tkazish uchun sxema.
Qisqa tutashuv tajribasi uchun (
0
2
U
)
23
2
2
2
1
2
2
2
1
,
CU
DI
CU
I
AU
BI
AU
U
k
k
Bu ikki tajribadan kelib chiqib.
;
2
1
U
U
A
x
;
2
1
J
U
B
k
;
2
1
U
U
C
x
2
1
J
J
D
k
A, B, C, D qiymatlari orqali T va P sxemali uchun qarshiliklarni topib olish mumkin. Salt
yurish hamda qisqa tutashuv tajribalaridan:
k
x
k
x
J
J
DJ
CU
J
U
U
BJ
AU
U
1
1
2
2
1
1
1
2
2
1
Yani ist`emolchilarni
berilgan ish rejimi uchun
1
U va
1
I salt yurish va qisqa tutashuv
rejimlarini rostlash orqali topiladi.
To`rtqutblik
usuli tarmoqlarni, transformatorlarni,
dvigatellarni, kuchaytirgich kabi
qurilmalarni tekshirishda qullaniladi.
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
1. To`rtqutblilik deb nimaga aytiladi.
2. Aktiv va passiv to`rtqutblilikni tushuntiring.
3. To`rqutblilik doimiylari qanday topiladi.
4. To`rtqutbliklar nima uchun kerak.
5. To`rt qutbliklar ko`rinishidagi sxema uchun doimiyligini aniqlash.
6. P. ko`rinishdagi sxema uchun doimiyligini aniqlash.
7. Salt ishlash rejimi uchun to`rt qutbli tenglamasi qanday.
8. Qisqa tutashuv rejimi uchun to`rt qutbli tenglamasi qanday.
9. To`rt qutblik nima uchun o`rganiladi.
Adabiyotlar ro`yhati:
1. А.С.Каримов ва бошкалар. Электротехника ва электроника асослари. Т. «Укитувчи»
1995 йил.
2. А.Я.Шихин и другие. Электротехника. М. «Высшая школа» 1989 год.
3. А.Рахимов. Электротехника ва электроника асослари .Т. «Укитувчи» 1998 йил.
4. А.И. Холбобоев, Н.А.Хошимов. Умумий электротехника ва электроника асослари.
2000 йил.
5. В.В.Паушин и другие. Основа автоматики вычислительный микропроцессорной
техники.Т. 1989 год.
