Kundaliklik hayotimizda radioaktiv nurlanish
13%-tibbiy davolashda
14%-kosmik nurlanishlar
37%-radioaktiv gazlar va qurilish materiallari
17%-odam tanasi va oziq-ovqatdan
19%-Bevosita tuproqning radioaktivligidan
-sanoat irradiatorlari (sanoat tezlatgichlari va gamma nurlanishlari) yordamida oziq-ovqat mahsulotlarini sterilizatsiya qilish va pasterizatsiya qilish;
-ishlab chiqarishda, qurilishda, transportda va boshqalarda va mahsulotlar sifatini boshqarish;
-texnologik jarayonlarni nazorat qilish, idishlarni to‘ldirish darajasi, mahsulotlar va atrof-muhit namunalarining parametrlarini, masalan, qalinligi, namlik darajasi (radiatsion sensorlar, xususan, radiatsiyani o‘lchash asboblari);
-foydali qazilmalarni qidirish va burg‘ulash chuqurligini boshqarish (yadro kesish);
- o‘lchash vositalarini ishlab chiqarish;
- moddalarning atom-molekulyar tuzilishini o‘rganish (rentgen nurlanishini tahlil qilish, rentgen nurlanishining strukturaviy tahlili, elektron mikroskopiya, aktivatsiya tahlili, neytronning tarqalishi va boshqalar);
-radioaktiv teglar (radio tracers) yordamida turli xil muhitdagi jarayonlarni boshqarish;
-rentgen apparatlari, tezlatgichlar, radionuklid manbalari va kelajakda nol energiyali tibbiy yadroviy reaktorlar (tibbiy radiologiya) dan foydalanadigan ko‘plab tibbiy dasturlar;
-turli ehtiyojlar uchun radionuklidlar, shu jumladan yadroviy tibbiyot uchun radiofarmatsevtika ishlab chiqarish;
-tabiiy ravishda hosil bo‘ladigan radionuklidlarni o‘z ichiga olgan materiallarni tabiiy namunalarnikidan yuqori bo‘lgan konsentratsiyalarda ishlatish (tabiiy ravishda uchraydigan radioaktiv materiallar,);
-radioaktiv va yadroviy materiallarni tashish; radionuklidlar bilan ifloslangan joylarda faoliyat olib borish; yadroviy va radiatsion avariyalarning oqibatlarini bartaraf etish;
radioaktiv chiqindilarni boshqarish;
-yuklarni nazorat qilishda, gavjum joylarda va xavfsizlik uchun muhim bo‘lgan tashkilotlarda, yadro sud ekspertizasida ishlatiladigan xavfsizlik (tekshirish tizimlari);
-Ilmiy izlanishlar;
-ta’lim tizimi.
Sinov savollari :
1.Ionlovchi nurlanishlar inson organizmiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
2.Ionlovchi nurlanishlardan insonlar qanday himoyalanadilar?
3.Ko‘zni himoyalashda qanday ko‘zoynaklardan foydalaniladi?
4.Ionlovchi nur mabalari haqida nimalarni bilasiz?
5.Texnogen nurlanish manbalari deganda nimani tushunasiz?
Foydalanilgan asosiy adabiyotlar ro‘yxati
A.Mark, P.Friend James Fundamentals of Occupational Safeti and Health. Berman press. Germaniya, 2007.
G‘oyipov H.E. Hayot faoliyati xavfsizligi. –T.: “Yangi asr avlodi”, 2007 yil. – 264 b.
Qudratov A. va b.. "Hayotiy faoliyat xavfsizligi". Ma’ruza kursi. “Aloqachi” -T.: 2005. -355 b.
O‘. Yo‘ldoshev va boshqalar. Mehnatni muxofaza qilish. -T.: Mehnat, 2005.
Yormatov G‘. Yo. va boshqalar. Mehnat muhofazasi. –T.: Mehnat, 2005.
6. Karimov R.Ch., Rafiqova G.R. «Elektr xavfsizligi asoslari» fanidan ma’ruzalar matni. -Toshkent, ToshDTU, 2018, 152 bet.
Qo‘shimcha adabiyotlar:
Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligining boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi Nizom. Vazirlar Mahkamasining qarori №286, 06.06.1997, -T.: 1997.
Yormatov G`.Yo. va bosq. Hayot faoliyati xavfsizligi. O`quv qo`llanma. –T.: 2005.
|
