|
MODUL; JAHON MIQYOSIDA TIL TA’LIMIDA
QO'LLANADIGAN TA’LIMIY RESURSLAR
|
| bet | 24/133 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,66 Mb. | | #134002 |
Bog'liq Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word variantiMODUL; JAHON MIQYOSIDA TIL TA’LIMIDA
QO'LLANADIGAN TA’LIMIY RESURSLAR
“CALL” (Computer Assisted language Learning) va “Byki” tizimiari haqida
Rossiyalaik rus tili va adabiyoti o'qituvchilari kompyuterlar bilan phozlangan rus tili kabinellarida darslarni tashkii qilish o'qtivchilarning ichki motivatsiyasini yuzaga keltirishini, ularda biliin olishga chtiyoj paydo qilishini, ichki motivatsiyadan fanni u'rganishga qiziqish o'sib chiqishini alohida ta’kidlaydilar. Biroq axborot texnologiyalaridan foydalanishni tizimli olib borish zarur, vaqli-vaqti bilan, rejalashtirilmasdan yo‘lga qo‘yish samara bermaydi, shu bilan birga an’anaviy metod va usullarni to'liq axborot lexnologiyalari almashtirish ham mumkin emas, - deb hisoblaydilar.
https://intolinrip.org va https://videouroki.net saytlarida videodarslarga alohida e'tibor qaratilgan. Videodarslar o'qitishning /ninnnaviy ko'rgazmali instumenti ekanligiga urg'u berilib, hoshlang'ich va yuqori sinflai uchun ins tilidan videodarslar va inushqildirgichlar komplekti yaratilib fan o'qituvchilari va ota- (inalarning yuklab olishlari (to'lovii) uchun havolalar ko'rsatilgan.
Hu komplcktlarda:
x o'quv material! o'quvchilarni yosh xususiyatlarini hisobga olili laqdim qilingan;
o’quvchilarni zavqlantiradigan rasm va komkslar bilan bczatilgan;
qiziqarli hazil sherlar va hikoyalar o'rin olgan.
Ma’lumki, yangi mavzu bayonida sinf doskasida yozib iiishuntirish imkoni bo'knaydigan jihatlar bor. Sanab o'tilgan komplcktlar bilan dars o'tish ana shu imkoniyatni yaratadi: mavzuni Iiishuntirish jarayonida fan o'qituvchilari ko'p kuch sarflamaydi va nsablarini charchatmaydi.
Mabodo fan o'qiluvchisi biron uzrli sabab bilan o'z darsiga kela olmaganda boshqa o'qituvchi ham yuqorida sanalgan koinplektlardan foydalanib o'quvchilarni boshqarib tura oladi, ya’ni hamkasbini alroashtirib tura oladi.
Axborot va kommunikatsiya texnologiyalarini ta’lim jarayonida qo'llashni o'rganish, rivojlantinsh hamda keng ko'lamda qo'llash masalasi turli olimlarning o'quv qo'llanmalarida, dissertatsiya ishlarida dolzarb tnavzu bo‘lib kelmoqda. Jumladan, T.A.Maxarov, A.S.Kucherov, A V .Troshina, E.Alinicheva, N.Monastirev, G.R.Kozayeva, D.G.Parasteyeva, A.Abduqodirov, U.Sh.Begimqulov, A.G.Hayitov, R.R.Shodiyev. M.Aripov, B.Begalov, M.Mamarajabov, S.Qosimov, S.S.Gulomov, X.Alimov, X.S.Lutfullayev, A.Shermuhammedov, Sh.Qurbonboyevlar ta’lim lizimida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydala- nishning samarali usullarini aniqlaganlar va tavsiya qilganlar. Bu tadqiqotlar natijalari muayyan darajada ti) ta’limiga ham tatbiq qilintnoqda.
Shunisi muhimki, jahon tajribalari hali chuqur tekshirishlarsiz, faqat tanishish uchun o'rganib chiqiiganidayoq ularning qator afzalliklari namoyon boTadi. Jumladan, til ta’liraida axborot texnologiyalaridan foydalanishning jahon miqyostdagi tajribalarini CALL (computer Assisted Language Learning) va “Byki” tizimlari misoltda ko'rishimiz mumkin. Ma’lumotlar o’zbek tili o‘qituvchilariga ham, talabalar va tadqiqotchilarga ham birdek foydali bo'Iishi mumkin. Mazkur resurslardan eng yirigi - CALL hisoblanadi.
Internet resurslanda CALL (Computer-assisted language learningjga shunday ta’rif beriladi: “CALL - kompyutcrdan tillarga o’rgattsh jarayonida foydalanishning optimal yo'llari va metodlarini izlash demakdir”1. (J kcng spektrdagi informatsion va kommunikatsion texnologiyalar, ilovalar, tillarga o'qitishdagi yangicha yondashuvlar, internet orqaii virtual muhitdagi ta’lim va masovafiy ta’limni o‘z ichiga oladi. Bu sistemaga. shuningdek, concordancers-korpuslar, interaktiv doskalar, kompyuter-vositachi kommunikatsiyalar, virtual dunyoda tillami o’rganish, tilni o’rganishga mobil ta'sir ko'rsatish kabilar ham kiradi.
CALL terminiga muqobtl atama sifatida “tillarga o‘rgatishnine yuksak texnologiyalari” atamasi ham o‘tgan asrning 1990-yillarida, masalan, Xall universitetidagi Konsortsium TELL loyihasida ishlatilgan.
Bugungi kunda mazkur tizimda asosiy e’tibor shaxsga yo’naltirilgan materiallarga qaratiimoqda, chunki ular o’quvchilarga mustaqil ta’lim olish imkonini beradi. Bunday materiallar
littps://en.wikipedia.org/wiki/Con'4)uler-assi5ted languagc_learning .■ilrukturlangan va strukturlanmagan bo‘Iishi mumkin, ammo ular ikki inuhim vazifani o‘zida mujassarnlashtiradi: interaktiv ta’lim va in 11nun individuallashtirish.
CALL mohiyatan shunday instrumentki, u til o’rganish prayonini yengillashtiradi, til o'rganishda elektron oiam iinkoniyatlarini oshiradi. Uning yordamida sinfda o’rganilgan ninleiinllami takrorlash hatnda yangi va qo‘shimcha ma’lumotlami olish mumkin.
ALL material lari asosida til pedagogikasi prinsiplari va inelodulogiya yotadi, ular ta’limning turli nazariyalaridan olingan ho'lishi mumkin (masalan, bixeviorist, kognitiv, konstruktiv), ikknichi til o'rgatish nazariyalari, maiasan, Stiven Krashenning likilariga ham asoslanishi mumkin.
I hung yuzaga kelishi o‘tgan asrning 1960-yillariga borib Inquliidi. Illinoys universitetida 1960-yillarda ishlab chiqilgan t'l A TO loyihasi CALL rivojidagi eng dastlabki bosqich hisoblanadi. I 1990-yillarda axborot texnologiyalarining ravnaq topishi, imkiokonipynlerlar va Internctning kashf qilinishi CALL rivojiga qnhiy la'sir ko'rsatdi O‘nlab til o'rgatuvchi dasturlar Intemetga loylnshiirildi, ta’lim muassalaridagi til o rgatish markazlarida ham ku plah dasturlar ishlab chiqildi.
All tarixi, bir nechta olimlaming fikricha, bir necha hif.qichliuga bo'linadi: Sanders Shimoliy Amerikada yaratilgan 1L1 .luiliii tarixiga suyangan holda CALL tarixining boshlanishini I mill looo-yillar deb ko'rsatadi, Delcloque fikricha, uning tarixi l'h,o ,1000-yillami o‘z ichiga oladi. Xabbard 1988-2007- yillarda • Inn qilingiin 74 ta tayanch maqolalami hisobga olgan holda uning ninxi '.hii yill.tini o‘z ichiga oladi deb hisoblaydi. Ko’rinadiki, iiniiuiiiy Ini/
Al I lipologiynsi va tazalari. 1980 - 1990-yillarda turli iliisiinLn ti|uiliip,iyiisini birlashtirish bo'yicha harakatlar bo’lgan. Shu Iniiqu Davies A H “Переводчик Google для бизнеса”, I li p, iiivi'iin, ,anion Службы " Анализа рынков", «Переводчик
< iiiuj'lv < (looine,'। ><а», .Iones & Fortescue kabi dasturlar dunyoga keldi Slniningdck, slni davrda Cloze dasturlari, «Общая Cloze » lipulagi keng qiirnrovli dasturlar yuzaga keldi. Bu dasturlar 1990-yillarda bloglar, niklar, ijtimoiy tarmoqlarda ham tarqaldi, virtual dunyoda til o‘rganish o‘zgacha tus oldi.
CALLning quyidagi turlari ajratildi: bixevioristik CALL (1950 - 1970-yillar); kommunikativ CALL (1970 - 1980-yillar); integrativ CALL (Multimedia va Intemetni o‘z ichiga olgan dasturlar, 1990- yillar).
CALLning asosiy rivojlanish loyihalari insonlar tomonidan boshqariladi:
1) soha bo‘yicha mutaxassis (kontent-provayder) - u qoidaga ko‘ra til o‘qituvchisi bo‘ladi - u kontent va pedagogik materiallar ucbun javob beradi. Juda katta loyihalar uchun birdan ortiq mutaxassis talab qilinadi; 2) dasturchi, u loyihaning dasturiy tomonini instrumentlarini ishlab chiqadi; 3) grafik dizayner; professional fotograf yoki yaxshi fotograf-havaskor; 4) ovoz rejissyori, video texnika va b.
Demak, CALL ko'p holatlarda o‘qituvchilar uchun til o‘rgatish jarayonida yordam beruvchi vosita hisoblanadi. U egallab olingan bilimlami yanada mustahkilnlash uchun ham foydalaniladi.
Til o'rgatuvchi yana bir ta’limiy elektron sistema -- Bykidir. Byki til o'rgatuvchi dasturiy ta’minot boTib, u o‘ta kuchli, individual shaxsga qaratilgan til o‘rganish sistemasidir, u lug‘at boyligini oshirish orqali yangi tilni o‘rganishdagi malakani takomillashtirish uchun moTjallangan. Bu tizimda 2 ta dastur bilan tanishish mumkin:
Byki ckspress
Byki deluxe
Byki Ekspress to'lovsiz dastur. Xorijiy tilni o'rganish jarayonini tezlashtiradigan eng yaxshi dastur sanaladi. Audio, mp3, til ta’limiga taalluqli o'yinlar orqali o'rganilayotgan til talaffuzini puxta o'zlashtirishga qaratilgan. Bu dastur o'rganuvchini, Byki Deluxe dasturiga o'tishga tayyorlaydi.
Byki express xorijiy tilni o'rganishriing eng yaxshi metodlaridan biri boTib, u toTovIi til o'rganish dasturiy ta’minotidir. U dastawal asosiy tamoyillarni shakllantiradi va o'rganmoqchi bo‘layotgan yangi til bilan tezroq tanishtiradi. Byki deluxe ta’minotiga o‘tish bilan barcha qo'shimcha va kuchaytirilgan dasturlar, ya’ni MP3 audiolar, kuchaytirilgan talaffuz amaliyoti va til o‘rgatuvchi o'yinlarga kirish imkoniyatiga ega bo'lish mumkin. Byki mobile til o'rgatuvchi dasturiy ta’minoti ham kuchli til o'rganish sistemasi bo'lib, u lug'at boyligini oshirish orqali yangi lilni o'rganishdagi malakani takomillashtirish uchun yaratilgan. (1‘zining qiziqarli, jalb qiluvchi va yorug'lik tezligidagi 3 qadamdan iborat jarayonida Byki mobile yangi tilni o’zlashtirishni osonlashtiradi. Taqdim etilgan flesh karta o’rganilgan so'zlami yuqori aniqlikda qayta takrorlash imkoniyatini berish bilan yangi o'rganilgan ma’lumotni inson xotirasida uzoq muddatga saqlanib qolishiga yordam beradi.
Byki til o’rgatuvchi dasturiy ta’minoti quyidagi tillar uchun liioliyat ko'rsatadi: afrika tillari, alban tili, arab till, arman tili, boshqird tili, belorus tili, bosniya tili, bolgar tili, buryat tili, chechen lili, xitoy tili, xorvat tili, daniya tili, dari tili, nemis tili, eston tili, fors lili, fin tili, fransuz, gruzin tili, german tillari, grek tili, hind tili, venger tili, irland tili, indoneziya tili. irish tili, italyan tili, yapon tili, qozoq tili, koreys tili, latish tili, litva tili, makedon tili, malay tili, niongol tili, norveg tili, polyak tilt, portugal tili, rus tili, serb tili, slovak tili, ispan tili, shved tili, tojik tili, turk tili, turkman tili, tuva lili, ukrain tili, urdu, o‘zbek tili, vetnam tili, zulu tili.
|
| |
