|
Yevropa davlatlari va AQShda til ta’Iimida keys-stadini
Inyilialashtirishda ATning o‘rni (“Global Simulation” dasturi)
|
| bet | 25/133 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,66 Mb. | | #134002 |
Bog'liq Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word variantiYevropa davlatlari va AQShda til ta’Iimida keys-stadini
Inyilialashtirishda ATning o‘rni (“Global Simulation” dasturi)
Global simulation iborasi fransuzcha “simulation globale” Mizidan olingan bo‘lib, global, uzoq muddatli xayolot inashg'ulotlarini nazarda tutadi Bu xayolot mashg'ulotlari oliy In'limda lahsil oluvchi, o‘rganilayotgan xorijiy tilni o‘rta darajada bihivchi ta'liin oluvchilar uchun xorijiy tilni ozgacha ushibda o'i palish raaqsadida tasilkil etilgan. Bu til o‘rganish kursida q.ilnasluivchilardan uzoq muddatga yagona ssenariy asosida harakat qilishlari, unda jonli ravishda ishtirok etishlari talab etiladi.
Ko'plab yillar mobaynida olimlar til o'rganish jarayoni hamda lining uslublarini o'rgandilar va yangi tilni samarali o‘rgamsh piniyonida shu til madaniyati muhirn ahamiyatga ega ekanligini, tilni Ini inadaniyatning a’zosi sifatida tasavvur qilgan holda uzoq iiiuddatli yagona ssenariy asosida o‘rganish maqsadida global simulation dasturini ishlab chiqdilar. Bu dasturda yagona instruktor (xorijiy til o'qituvchisi) nazorati va ko'magi ostida barcha qatnashuvchilar xayolan qandaydir vaziyatni o'ylab topadilar va shu vaziyatda o'ziariga tegishli bo'lgan rollarga bo'linadilar, bunda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan ham unumli foydalaniladi. Kursning 1-darsidan oxirgi darsiga qadar bu o‘ylab topilgan holat va rollar amal qiiadi va shular asosida ishtirokchilar o'zlarini aynan o‘zlari o'rganayotgan tillarida mahalliy gapiruvchilar singari tasawur etadilar. Bundan maqsad tilni jonli o'rganishdir. Shuning uchun ham ulami nazorat qiluvchi o‘qituvchi so‘z va iboralaming to‘g‘ri va o‘rinli ishlatilayotgani, ulaming talafluzi va ma’nolari o‘rinli qo'llanilayotganini muntazam ravishda nazorat qilib boradi. Bunday darslar dunyoning ko'plab umversiletlarida tajriba sifatida olib borildi va muvaffaqjyatli natijalar ko'rsatdi. Til o'rganuvchilar tilni odatiy darslardagidan bir necha marta samaraliroq hamda tezroq o'rgandilar.
Global simulation kurslarida 4 muhim omilni qamrab olgan holda ish olib boriladi: vaziyatning realligi, vaziyatni to'liq gavdalantira oluvchi muhit, darsning tuzilishi, yagona vaziyat va uni boshqaruvchi yagona g‘oya.
Vaziyatning realligi tfllylab topilgan ssenariy haqiqat bo'lmasa ham ishtirokchilar o'zlarini xuddi shu vaziyat haqiqatdck va ulaming ham o'zlari emas, aksincha ijro etayotgan rollaridagi inson deb tasawur qila olishlarini nazarda tutadi. Ammo bu teatrda rol o'ynash kabi bo'lmasligi yoki biron bir kundalik o'yinni o'ynash hissini eslatmasligi kerak. Bunday holatda u simulyatsiya emasdir.
Bundan tashqari, vaziyatning realligi talabalanu nazorat qiluvchi instruktor muammoni yechish, qaror qabul qilish kabi talabalaming ijodkorligini oshiruvchi jarayonlarda talabalaming fikrlariga aralashishining cheklanishini ham nazarda tutadi.
Simulyasiya qilingan muhit eng asosiy omillardan biridir. Bunda qatnashchilar tashqi dunyo va undagi o'zlarining real hayotlaiidagi barcha o'ylarni unutib o'zlarini xonadagi tasawur olamiga bag'ishlari lozim. Tashqi dunyodan ularni chalg'ituvchi hech qanday vositalar ta’siri bo'lmasligi zarur.
Bunda tilni o'rgatuvchi kurs o'z tuzilishiga ega bo'lishi zarur. Kursda tasawur etilgan holat, undagi belgilangan rollar, kursning muddati, maqsadi, vazifalari, egallanishi zarur bo'lgan bilimlar, kursning so'ngida kutilayotgan natijalar kurs awalidan belgilab olinadi. Unda yuklangan vazifalarga ko'ra talabalaming bilimi, o'zlashtirishi, fikrlashi muntazam ravishda kuzatib boriladi va ina'lum baholash mezonlariga ko‘ra bahonaladi. Bundan tashqari kurs bir qancha diskussiyalami o‘z ichiga olishi lozim. Chunki xorijiy tilni o'rta darajada biluvchi talaba uchun guruh muhokamalari samarali foyda beradi. Diskussiyalar so'zlovchilarning nutqining sliakllanishiga va ular o‘z fikritu xorijiy tilda to‘liq ifodalab bera olishlariga yordam beradi.
Yagona ustuvor holat va uni nazorat qiluvchi g‘oya global simulation dasturing asosidir. Bunda tasavvur qilingan vaziyat yagona sohaga tegishli bo'ladi va yagona g‘oya ssenariyni boshqaradi. Masalan, bu soha ma’lutn bir biznes, tashkilot yoki guruh, gazetalar, savdo kompaniyalari, muzey, mehmonxona va hokazolar bo‘lishi mumkin.
Global simulation usulidan ko'proq o‘zbek tilini ikkinchi til sil’alida o‘qitish jarayonida foydalanish mumkin.
Loyihalash texnologiyasi jahon pedagogikasida yangilik hisoblanmaydi, chunki, u 1920-yillarda amerikalik faylasuf va pedagog J.Dyu va uning shogirdi V.X. Kilpatrik tomonidan ishlab chiqilgan loyihalash metodi asosida vujudga kelgan. Dj. Dyu o'qitishni o'quvchilaming qiziqishi va ehtiyojini hisobga olgan holda o'quvchilaming muayyan maqsadga yo'naltirilgan faoliyatini faollashlirish orqali tashkii etishni taklif etgan. Buning uchun o'quvchilarga o'zlashtirgan bilim, ko‘nikma va malakalarini niiiiiliyotga qo‘llash, ulardan kelgusi hayotda foydalanish yo'llarim ko’rsalish, ya’ni nazariy bilimlami amaliyot bilan bog‘liq holda o'qilish lozimligim uqtirgan. Bu jarayonda o'quvchilar tanish vnziyaldagi ahamiyatga molik muammolami awal o'zlashtirgan bilim, ko'nikmalarini amaliyotga qo'llab hal etish orqali yangi bilim, ko’nikma va malakalarni o'zlashtiradilar. O‘quvchilar muammolami iiuivalTaqiyatli hal etishlari uchun o'qituvchi ularga tegishli ko'rsalmalar berishi, foydalaniladigan manbalami tavsiya etishi, n'qilishdan ko'zlangan natijaga erishish yo‘llarini ko‘rsatishi, buning uchun muammoni hal etishda o'quvchilaming faoliyatini loyihalashi lozim". Loyihalash texnologiyasining asosiy tezisi: “O'rganilayotgan bilim, ko'nikmalar ntenga ninia uchun zarurligi va undan qayerda va qay tarzda foydalanishni bilaman» sanaladi. Bu tezis o'quvchilaming fan asoslarini ongli o'zlashtirishlari, hayotga moslashishlari va mo'ljalni to‘g‘ri oiishlariga yordam beradi. Til o‘qitishda o'qituvchi loyihalash texnologiyasidan o'quvchilaming qiziqishi va qobiIiyatlarini hisobga olgan holda nafaqat darsda o'quv muammolarini hal etishda, balki darsdan va sinfdan tashqari ishlarda ijodiy muammolami hal etishda foydalanishi zarur Наг bir loyiha o‘ziga xos xususiyatga ega bo'Iadi, shu sababli ular ma’lum belgilanga ko'ra quyidagicha tasniflanadi: Til o‘qitishda foydalaniladigan loyihalarda ko'zda tutilgan faoliyatning ustunligiga ко Ta:
tadqiqot xarakteridagi loyihalar;
ijodiy xarakterdagi loyihalar;
rolli loyihalar;
amaliy xarakterdagi loyihalar;
izlanish va mo'lja?olishga mo'ljallangan loyihalar
Til o'qitishda foydalaniladigan o‘quv loyihasi quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Yevropa davlatlari va AQShda til ta’Iimida keys-stadini
Inyilialashtirishda ATning o‘rni (“Global Simulation” dasturi)
|
