16
Biogeotsenoz tabiatning abiotik omillari
hamda moddalar va energiya
almashinuvi orqali uzviy bog‘langan ma’lum bir hududda yashovchi tirik
organizmlar jamoalarini o‘z ichiga oladi.
Biogeotsenoz barqaror, o‘z-
o‘zini boshqaradigan biologik sistema bo‘lib, bunda tirik organizmlar
(mikroorganizmlar, o‘simliklar, hayvonlar) anorganik
tabiatning tarkibiy
qismlari (suv, tuproq, iqlim) bilan o‘zaro bog‘langan. Ularga tog‘ o‘rmoni,
adir, yaylov biogeotsenozlarini misol qilib olish mumkin.
Hayotning biogeotsenoz darajasiga xos xususiyatlari.
Biogeotsenozlar
ham hayotning barcha tuzilish darajalariga xos, ya’ni
strukturasi, hayotiy
jarayonlari va tabiatdagi ahamiyati kabi xususiyatlari bilan ta’riflanadi.
Biosistema sifatida biogeotsenoz o‘zaro
moddalar almashinuvi orqali
bog‘langan tarkibiy qismlar – biotop (yashash muhiti) va biotsenoz (tirik
organizmlar jamoasi)dan tashkil topgan ochiq sistemalar hisoblanadi.
Biogeotsenoz darajasida kuzatiladigan eng muhim jarayonlar: turlarning
hayotini ta’minlovchi biomassaning sintezlanishi;
turlar soni doimiyligining
boshqarilishi; biosistemaning barqarorligini ta’minlovchi moddalar va
energiya oqimi hisoblanadi.
Biogeotsenozlar.
Biogeotsenozlarda tabiatning xilma-xil turlari o‘rtasida
o‘zaro munosabatlar kuzatiladi. Biogeotsenozlar
moddalarning davriy ay-
lanishida ishtirok etadi. Biogeotsenozlarning xilma-xilligi hamda uzoq
muddat davomida mavjud bo‘lishi biosferaning evolutsiyasini ta’minlaydi.
Biogeotsenozlar biosferaning barqarorligini belgilab
beradigan moddalarning
biologik aylanishi (biogeokimyoviy sikl)ni ta’minlovchi sistemani hosil
qiladi.
Turg‘un biogeotsenozlar bir butun yaxlit sistema bo‘lib, ular o‘z-o‘zini
yangilash,
barqarorlik, o‘z-o‘zini boshqarish xususiyatlariga ega.
