• 24-§. BIOSFERA DARAJASINING XUSUSIYATLARI. BIOSFERA HAQIDA TA’LIMOT Tayanch bilimlaringizni qo‘llang
  • Biosfera tushunchasi.
    		•

    III bobni o‘rgangach, Siz




    Download 4,78 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet105/176
    Sana01.02.2024
    Hajmi4,78 Mb.
    #149833
    1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   176
    Bog'liq
    Biologiya. 11-sinf (2018, A.G\'afurov, A.Abdukarimov)

    III bobni o‘rgangach, Siz:

    biosferani hayotning umumiy tuzilish darajasi sifatida tasniflay olishingiz;

    biosfera xususiyatlarini ekotizim ko‘rinishida tushuntirishingiz;

    biosferani biotizimlar misolida ta’riflashingiz;

    tirik moddalarning kelib chiqishi va ularning biosferadagi o‘rnini 
    tasvirlashingiz;

    biosfera rivojiga insonning ta’sirini tushuntira olishingiz;

    biosferada moddalar almashinuvining ahamiyatini asoslashingiz;

    global ekotizim «biosfera»ning turg‘un va barqaror bo‘lish sabablarini 
    tushuntira olishingiz lozim. 
    24-§. BIOSFERA DARAJASINING XUSUSIYATLARI.
    BIOSFERA HAQIDA TA’LIMOT
    Tayanch bilimlaringizni qo‘llang
    . Tirik organizmlarning tuzilish da-
    ra jalarini eslang. Biosistema sifatida biosferaning yaxlitligini ta’min-
    laydigan omillarini ayting. 
    Biosfera tushunchasi. Biosfera darajasi sayyoramizdagi barcha tirik 
    organizmlar va ularning yashash muhitini qamrab olgan yaxlit sistema 
    hisoblanadi. Yerda hayotning paydo bo‘lishi va rivojlanishi biosfera tarkibi 
    va strukturasining shakllanishiga olib keldi. Ekologik nuqtayi nazardan 
    biosfera Yer sayyorasidagi barcha ekosistemalarni birlashtiradigan, to‘xtovsiz 
    moddalar va energiya almashinuvi sodir bo‘ladigan global ekosistemadir.
    «Hayot qobig‘i» haqidagi dastlabki fikrlar J.B.Lamark nomi bilan bog‘liq. 
    Biosfera atamasi birinchi bo‘lib fanga 1875-yili avstriyalik olim Eduard 
    Zyuss tomonidan kiritilgan. Akademik V.I.Vernadskiy biosfera haqidagi 
    ta’limotni yaratgan (36-rasm). Bu ta’limotga asosan, biosfera – tabiatdagi 
    barcha tirik organizmlar va ular qoldiqlari, atmosfera, gidrosfera, litosferaning 

    134
    tirik organizmlar yashaydigan yoki ular hayotiy faoliyati 
    izlariga ega qismlarini o‘z ichiga oladi. Biosferani 
    o‘rganish geologik jarayonda hayotning va tirik 
    moddaning ahamiyatini tushunib yetishga sabab bo‘ldi.
    Yerning hozirgi qiyofasi, uning atmosferasi, cho‘kindi 
    jinslar, landshaftlarning barchasi tirik organizmlar 
    hayot faoliyatining natijasidir. V.I.Vernadskiy: «Biosfera 
    geologik va biologik rivojlanishning hamda biogen va 
    abiogen moddalarning o‘zaro ta’siri natijasidir», deb 
    ta’kidlagan. Biosfera bir tomondan tirik organizmlarning 
    yashash muhiti bo‘lsa, ikkinchi tomondan esa tirik 
    organizmlarning hayotiy faoliyati mahsulidir.
    Yer sayyorasining holati ko‘p jihatdan unda ya-
    shaydigan tirik organizmlar hayotiy faoliyati bilan 
    bog‘liq. Tirik organizmlar tomonidan amalga oshi-
    riladigan mod da va energiya almashinuvi Yer sayyorasi holatining 
    turg‘unligini ta’minlovchi omil sanaladi. V. I. Vernadskiy biosfera hosil 
    bo‘lishida inson faoliyatining o‘rnini alohida ta’kidlagan.

    Download 4,78 Mb.
    1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   176




    Download 4,78 Mb.
    Pdf ko'rish