• Ekologik tajribalar metodi
  • Matematik modellashtirish metodi
    		•

    Atrof-muhitni o‘rganish metodlari




    Download 4,78 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet8/176
    Sana01.02.2024
    Hajmi4,78 Mb.
    #149833
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   176
    Bog'liq
    Biologiya. 11-sinf (2018, A.G\'afurov, A.Abdukarimov)

    Atrof-muhitni o‘rganish metodlari.
    Atrof-muhitni o‘rganishda qo‘llani-
    ladigan barcha metodlar uchta katta guruhga bo‘linadi.
    Dala metodi.
    Dala metodi yordamida tabiiy sharoitda populatsiyalarga 
    muhit omillarining kompleks holda ko‘rsatadigan ta’siri o‘rganiladi.
    Dala metodidan foydalanish tabiiy muhit sharoitida biosistemalarning 
    rivojlanishi va hayotiy faoliyatiga atrof-muhitning ta’sirini o‘rganish imko-
    nini beradi. Meteorologik kuzatishlar, organizmlar sonini hisoblash (masalan, 
    qushlarni halqalash orqali tadqiqotchilar mavsumiy migratsiya davri da 
    qushlarning harakatini kuzatadilar) dala metod yordamida amalga oshiriladi.
    Kuzatuv materiallari yozuvlar, rasmlar, fotosuratlar, videolavhalarda qayd 
    etiladi. 
    Ekologik tajribalar metodi
    yordamida ayrim omillarning organizm rivoj-
    lanishiga ta’siri o‘rganiladi. Tabiiy muhitda biron-bir omilning organizmga 
    yoki jamoaga ta’sirini alohida o‘rganishning imkoni yo‘q, chunki barcha 
    omillar majmua tarzda ta’sir etadi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun 
    odatda birorta tabiiy sistema modellashtiriladi. Masalan, akvarium chuchuk 
    suv havzasining modeli hisoblanadi.
    Matematik modellashtirish metodi
    ekosistemaning yashovchanligi va 
    kelajagini oldindan aniqlashga yordam beradi. Bu usulni amalga oshirish-
    da kompyuterdan keng foydalaniladi. Metodning mohiyati shundaki, 
    o‘rganilayotgan tizimning xususiyatlari matematik belgilarga aylantiriladi. 
    Keyin, ayrim ko‘rsatkichlarning qiymatlari o‘zgartirilib, o‘rganilayotgan 
    tizimda qanday o‘zgarishlar sodir bo‘lishi o‘rganiladi. Mazkur ekotizim 
    modellari tabiiy va laboratoriya sharoitlarida to‘plangan ko‘plab ma’lumotlar 
    asosida shakllantiriladi. Bunday matematik modellar tajribada tekshirish 

    13
    qiyin bo‘lgan holatlarni o‘rganishga yordam beradi. Ular iqlim o‘zgarishlari 
    va antropogen omillar ta’sirida ekotizimlarning rivojlanishini oldindan bilish 
    imkonini beradi. Ko‘pincha ekologiyada qo‘llaniladigan tadqiqot metodlari 
    atrof-muhitni tadqiq etish uchun birgalikda qo‘llaniladi.

    Download 4,78 Mb.
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   176




    Download 4,78 Mb.
    Pdf ko'rish