|
Informatsiya qawpsizligin ta’minlw usillari. Informatsiya qawpsizligi tu’sinigi ham zarurligi
|
| bet | 6/17 | | Sana | 20.04.2023 | | Hajmi | 70.46 Kb. | | #52856 |
Bog'liq Qalbaev Sardarbek 00066441, Hasanova Sh.(falsafa va madaniyatshunoslik), Gaz payvandlash ishlari o‘quv amaliyoti majmuasi 20 10 22docx, Rasmli tо‘plamlar, mulyajlar yordamida mashg’ulotlar tashkil etish, Tashqi qurilmalar turlari va vazifalari, 2-tajriba, AJNIYAZ ATINDAG’I NO’KIS MA’MLEKETLIK PEDAGOGIKA INSTITUTI MSHT 4 G KURS TALABASI ORINBAEVA MUXABBATTIN SLAYD JUMISI., 1 sinf Chiroyli yozuv To\'garak Yangi 2023-2024, 10-sinf Jahon tarixi tazorat testi1, Ssenariy Muhammad Yusuf ta, gospital, Elektronika va sxemalar Yakuniy nazoray savollari Birinchi var fayllar (1), TTB 2-ma\'ruza7. Informatsiya qawpsizligin ta’minlw usillari. Informatsiya qawpsizligi tu’sinigi ham zarurligi
Informaciya qawipsizligi - informaciya tarawında shaxs, jámiyet hám
mámleket mápleriniń qorǵawlanganligi jaǵdayı Informaciya qawipsizligi (AX)
degende, biz tosınarlı yamasa aldınan gózlengen tábiy yamasa jasalma xarakterge
iye bolǵan tásirlerden, qaysı informaciya subektlerine nomaqul zıyan keltiretuǵın,
sol atap aytqanda infrastrukturanı qollap quwatlaytuǵın informaciya
paydalanıwshılarınan hám iyelerinen informaciyanı qorǵawlanganlıǵın túsinemiz.
Informaciyanı qorǵaw - bul informaciyanı qawipsizligin támiyinlewge
qaratılǵan kompleks ilajları. Qáwip (risk ) túsinigi Kompyuter hám informaciya texnologiyalardıńrawajlanıwıúlkenjarılıw boldı. Sol waqıtqa shekem qandayda bir bir jańa texnologiya bunday tezlik menen insaniyat turmısına kirip barmaǵan. Kompyuter texnologiyaları geninjeneriya, álem, jasalma intellekt sıyaqlı tarawlarda joqarı múmkinshiliklerdi usınıs etpekte. Lekin kompyuter texnologiyalarınıń basqa zıyanlı tárepleri de ámeldegi: olar ǵalabalıq oba quralların, bilologik hám ximiyalıq qurallardı islep shıǵıwda paydalanılıp atır. Bunnan tısqarı kompyuter texnologiyaları finanslıq operaciyalard ámelge asırıwda da qollanılıp atır. Kompyuter sistemaları hám tarmaqları ádetde buzıwǵa qaratılǵan, jaman maqsetli shaxslar jábirleniwshisi bolıp atır. Bunday qastdan etilgen hújimlerdan tısqarı, bilmasdan etilgen (jol qoyılǵan ) hattiharakatlar (aljasıqlar ) da kerekli maǵlıwmattıń joǵalıp ketiwi, aynıwına alıp keliwi múmkin. Sol ushın da kompyuter texnologiyalarınıń rawajlanıwı menen parallel túrde informaciya qawipsizligi de rawajlanıp barıp atır.
Qáwip (risk ) eki bólekten ibarat: 1. itimallıq2. potensial zálel
Búgingi kúnde informaciya sistemaları qawipsizligi menen baylanıslı
tahdirlar keleshekte júz bolıwı mumin bolǵan qáwiplerden keletuǵın záleldi
kemeytiwge jóneltirilgen. Keleshekte qáwipden keletuǵın záleldiń uǵımsızlıǵı
sebepli, tolıq qawipsizlikti (yaǵnıy záleldi nolǵa jaqınlastırıw ) támiyinlew júdá
qımbat. Sol sebepli risk menejerleri qawipsizlik qurallarına ketetuǵın aqshanı
minimallastırǵan halda, resursların bólistiriwdi optimallastırıwǵa urınadı. Bunday
process penenádetde risklardı basqarıw dep ataladı. Qawipsizlik dep qáwipden
erkin, túrli hújimler hám baxcız hádiyseler sebepli buzılıwdan qorǵawlanǵan
jaǵdayǵa aytıladı. Risk (qáwip) dep ziyan jetkeziliwi, joǵalıp ketiwi itimallıǵına aytıladı. Risklardı basqarıw 3 etapdan ibarat :
1. Ámelge asıwı múmkin bolǵan risklardı anıqlaw
2. Risktı minimallastırıw boyınsha ilajlardı tańlaw hám qóllaw
3. Joqarıdaǵı 2 etapti tekseriw maqsetinde, tájiriybede qáwipti ámelge asırıw hám
risk zálelin bahalaw. Informaciya, informaciyanı qorǵaw túsinikleri
Ózbekstan Respublikasınıń 2002-jıl 12-dekabr degi №439 -II-sanlı
«Informaciya erkinligi principleri hám kepillikleri tuwrısında»gi nızamıda3 axbort jáne onıń túrleri tuwrısında tómendegi tariypler keltirilgen:
informaciya - dárekleri hám usınıs etilish formasınaqaramastanshaxslar, predmetler, faktlar, waqıyalar, hádiyseler hám processler tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar informaciyanı qorǵaw - informaciya boyınsha qawipsizlikke hújimlerdıń aldın alıw hám olardıń aqıbetlerin saplastırıw ilaj - ilajları ; ǵalaba xabar - shegaralanbaǵan sheńber degi shaxslar ushın mólsherlengen hújjetlestirilgen informaciya, baspa, audio, audiovizual hám de taǵı basqa xabarlar hám materiallar ;
hújjetlestirilgen informaciya - identifikaciya qılıw imkaniyatın beretuǵın
rekvizitlari qoyılǵan halda materiallıq jismda belgilengen informaciya ;
jasırın informaciya paydalanılıwı nızam hújjetlerine muwapıq sheklep qoyılatuǵın
hújjetlestirilgen informaciya. Bul tariyp Ózbekstan Respublikası ministrler
Mákemesiniń «Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Milliy informaciya
resurslarini qorǵawǵa tiyisli qosımsha ilajlar tuwrısında» 2011-jıl 8-iyuldagi PQ-
1572-san sheshimin ámelge asırıw ilajları haqqında»gi 2011-jıl 7-noyabr 296 - sanlı sheshiminde tómendegishe kórsetilgen: jasırın informaciya - Ózbekstan
Respublikası nızam hújjetlerine muwapıq paydalanıw sheklengen, mámleket
sırlarına tiyisli informaciya ámeldegi bolmaǵan hújjetlestirilgen informaciya.
Konfedensial informaciya - hújjetlestirilgen informaciya, odan paydalanıw
nızam hújjetlerine muwapıq shegaralanadi.
|
| |
