Informatsiyani qorgawdin kriftografiyaliq usillarin qollaw

Download 70.46 Kb.
bet	8/17
Sana	20.04.2023
Hajmi	70.46 Kb.
	#52856

Bog'liq
Qalbaev Sardarbek
00066441, Hasanova Sh.(falsafa va madaniyatshunoslik), Gaz payvandlash ishlari o‘quv amaliyoti majmuasi 20 10 22docx, Rasmli tо‘plamlar, mulyajlar yordamida mashg’ulotlar tashkil etish, Tashqi qurilmalar turlari va vazifalari, 2-tajriba, AJNIYAZ ATINDAG’I NO’KIS MA’MLEKETLIK PEDAGOGIKA INSTITUTI MSHT 4 G KURS TALABASI ORINBAEVA MUXABBATTIN SLAYD JUMISI., 1 sinf Chiroyli yozuv To\'garak Yangi 2023-2024, 10-sinf Jahon tarixi tazorat testi1, Ssenariy Muhammad Yusuf ta, gospital, Elektronika va sxemalar Yakuniy nazoray savollari Birinchi var fayllar (1), TTB 2-ma\'ruza

9. Informatsiyani qorgawdin kriftografiyaliq usillarin qollaw. Qáwipsizlik — hár kúni biz ushiratatug’in ómirimizdi. bir kórinisi: Esikti qulpiramiz, qimbat bahali nárselerdi tanis emes kózlerden jasiramiz hám kisemizdi dus kelgen jerde qaldirmaymiz. Bul «sanli dúnyag’a» da kórinis boliwi shárt, sebebi hár bir paydalaniwshini. kompyuteri – qaraqshi hújimi obyekti boliwi múmkin. Kommerciya shólkemleri tiykarinan – qáwipsizlikti támiynlew ózini. birinshi náwbettegi waziypasi emes, balkim oni támiynlewge sarp etilgen qarejetlerdi. mug’dari ziyan dep esaplap kelgen. Qandayda bir dárejede bul «aqiliy is»: olsiz hám is orinlawda tosiqlar tolip-tasip atir degen?! Biraq firmani. hámme korporativ orinlarina kúni-túni kiriwge ruxsat beriwge qoriqpaytug’in aqili jayinda «sanaat kapitanlari»in kórdi.iz be? Álbette, yaq! Hátte kishkene kompaniya imaratini. kiriw jolinda sizdi qoriqlawshi, yaki kiriwdi shegaralawshi hám kózden keshiriwshi sistemasi qarsi aladi. Informaciyalardi qorg’aw bolsa házirge shekem kewildegidey emes. Xabardi qalay joq etiw múmkinligin, hám bul qanday jag’daylarg’a alip keliwin hámme de túsine bermeydi. Iri oyinsh ilar jaqs i g’ana sabaq ald i: xakerler Yahoo.com, Amazon.com siyaqli kompaniyalarg’a hám hátteki kosmik izertlew agentligi NASA g’a úlken ziyan tiygizdi. Qáwipsizlik xizmeti bazarini. e. iri qatnasiwshilarinan biri RSA Security, hár qanday qáwipke qarsi shara bar ekenligi haqqindag’i oylamastan q 8 bayanatinan bir neshshe kúnnen keyin, hújimge duwshar boldi [29]. Ádette, adamlardan yaki predmetlerden shig’atug’in hám ziyan keltiretug’in qáwipler tómendegi klaslarg’a bólinedi: ishki yaki sirtqi hám dúzilgen (málimobyektkeqarsi)yaki dúzilmegen. Máselen, kompyuter viruslari «sirtqi dúzilmegen qáwipler» sipatinda toparlanadi hám og’ada ápiwayi esaplanadi. Qizig’i sonda, paydalaniwshilar ózini. kompyuterin qolayli nishan dep esaplamaydi, olar ózlerin jaqsi g’ana qorg’alg’anday sezedi. Kerekli qorg’aw dárejesi ayirim jag’daylarda jumisi.izdi. jag’dayina baylanisli. Eger mákeme.iz yaki kompaniya.iz qanday da bir qáwip nishani bolsa, eger siz milliy energetik resurslarin bólistiriwshi yaki milliy b ay l an is tarm aq l ar ina x i zmet q i l iwsh i m ám leket infrastrukturasi quraminda bolsa.iz, ápiwayi terroristler bombalarin hám pistoletlerin bir shetke qoyip, hár túrli programma derekler járdeminde mekeme.izge elektron hújimdi ámelge asiriw máselesin kóredi. Ekinshi tárepten, sawda-satiq hám marketing boyinsha ápiwayi kárxana haqqinda sóz barsa tek klientler dizimin urlawshi xizmetshileri.iz haqqinda, qálbeki kredit kartochkalar boyinsha tovar aliwshi aldawshilar, tarmag’i.izg’a preyskurantlardan paydalaniw maqsetinde kiriwshi qarsilaslar, Web – sayti.izdi dámegóylik maqsetinde buziwshilar hám sog’an uqsaslari haqqinda qaysi urinisi.iz tuwri keledi. Biraq uwayimg’a orin joq. Birinshi náwbette kúndelikli kerekli sharalar kóriliwi lazim. Informaciyag’a iye boliwdi. ke. tarqalg’an usili – ápiwayi urliq. Siz jumis stoli.izda mol aqsha qaldirip ketpeysiz-g’o. Ne ushin bag’iwshi.iz – jeke kompyuter qawipsizligin támiyinlewge az g’ana waqit sarip qilmaysiz? Bul tek g’ana apparat dereklerine emes, al mag’liwmatlarg’a da baylanisli. Mag’liwmatlardi urlatiw yaki jog’altiw úlken, ayirim waqitlari, dúzetip bolmaytug’in ziyan keltiredi. Bizge belgili, sistema jumis beriwshileri hámme sirli materiallardan paydalaniw imkaniyatina iye hám ádet 9 kompaniya paydasinan óz úleslerine iye emes. Sol sebepli tap olar mákeme qawipsizligine qáwip sala aliwshilar ishinde e. úlkeni esaplanadi. Aytip ótiw kerek, kompaniya jumisqa kiriwshilerdi jaqsilap tekseredi. Dál sonday, qawipsizlik xizmetin támiyinlewshilerge, ásirese másláhát beriw, jobalastiriw hám usinis etiwshilerge diqqat penen qarawi kerek. Civilizaciya rawajlaniwini. zamanagóy basqishinda informaciya tek g’ana jámiyet hám mámleket institutlari jumisinda emes, al hár bir insan ómirinde sheshiwshi rol oynaydi. Kóz aldimizda jamiyetti. informaciyalasiwi tezlik penen hám kóbinese aldinnan bilip bolmaytug’in kóriniste rawajlanbaqta. Biz bolsa tek oni. kúndelikli, siyasiy, ekonomikaliq hám basqa aqibetlerin túsine baslaymiz. Jámiyetimizdi. informaciyalasiwi jalg’iz dúnya informaciya mákanini. jaratiliwina alip keledi, bul mákan átirapinda informaciyani jiynaw, qayta islew, saqlaw hám subyektler – insanlar, shólkemler, mámleketler ortasinda almasiw ámelge asiriladi. Kórinip turg’aninday, siyasiy, ekonomikaliq, ilimiy-texnikaliq hám basqa informaciyalardi tezlik penen almasiw imkaniyatin jámiyet ómirini. hámme tarawlarinda hám ásirese islep shig’ariwda hám basqariwda ja.a texnologiyalardi. qollaniliwi sózsiz paydali. Download 70.46 Kb.

Download 70.46 Kb.