11-Mavzu: Internet asosiy protokollari r eja

(http:www.ncsuc .uiuc.edu /SDG/ Software/ Mosaic /NCSAVosaicHome.html.
 
Xamisha ishlar shu brauzerdan boshlangan. Mosaic Webning grafik 
manipulyasiya uchun tarbiyaviy loyihasi sifatida ishlab chiqilgan edi. 
Amaya
(http://www.w3.org(pub/www/Amaya/). 
Bu Web–konsorsiumda muxokama qiladigan, HTMLning oxirgi va eng 
qiziqarli imkoniyatlarini hamisha quvvatlab turadigan eksperimental brauzer. Agar 
siz UNIXga ega bo’lsangiz bu yaxshi tanlovdir, lekin foydalanuvchilar Windows3 
yoki Macintoshga kira olmaydilar. 
3.
 
IPv4 va IPv6 protokoli 
 
IPv4 protokoli 
IPv4 protokoli o‘tgan asrning 70-yillarida ishlab chiqilgan. 232 ta adreslarini 
taqdim eta olish imkoniga ega bo‘lgan bu protokol bir qancha kamchiliklarga ega. 
Eng asosiysi, adreslar soni barcha ehtiyojlarni qondirish uchun kamlik qiladi. 
Bundan tashqari, xavfsizlik masalalari ushbu protokolda ko‘rib chiqilmagan. 
IPv4 paketlar formati 
IPv4 paketlar formati 1-rasmda ko‘rsatilgan. Sarlavha maydonlarining 
funksional vazifasi quyidagilardan tashkil topgan: Versiya maydoni (Version) 
mazkur tarmoqlararo protokol versiyasini ko‘rsatadi. Hozirgi vaqtda protokolning 
4-versiyasi bilan birgalikda (ya’ni 0100 maydonida) protokolning 6 -versiyasidan 
(ya’ni 0110 maydonida) foydalanish boshlanadi. Sarlavha uzunligi maydo ni 
(Header Length) tarmoqlararo diagramma sarlavhasining 32 razryadli so‘zlardagi 
uzunligini ko‘rsatadi. Eng kam (minimal) uzunlik — beshta so‘z, eng katta 
(maksimal) uzunlik — 32-razryadli so‘zlardan o‘n beshtasi. Servis turi maydoni 
(Type of Service) xizmat ko‘rsatishning talab etiladigan sifati parametrlarini 
ko‘rsatadi. Ustuvorlik esa, har bir deytagrammaga ustuvorlik kodini berish orqali 
paketlarni uzatilishida unga ustunliklar beradi. Bitlar: 12 — D (delay) — 
kechikish, 13 — T (throughput) — samaradorlik (o‘tkazish qobiliyati), 14 — R 
(reliability) — ishonchlilik, S (cost) — narxi. 
Paketning to‘liq uzunligi maydoni (Total Length) deytagrammaning sarlavha 
va foydali ish yuki bilan birga, oktet(bayt)lardagi umumiy uzunligini belgilaydi. 
Paketning to‘liq uzunligi 65535 bayt (216-1 65 535)gacha yetishi mumkin. 
Umumiy identifikator maydoni (Identification) tarmoqlararo deytagrammalar 
fragmentlarini yig‘ish uchun mo‘ljallangan. Bayroq (Flag) maydoni 
deytagrammalarni fragmentatsiyalash imkoniyatini ta’minlaydi hamda 
fragmentatsiyadan foydalanishda deytagrammaning so‘nggi fragmentini 
identifikatsiyalash imkonini beradi. «Flaglar» maydonining 0 biti zahirada bo‘lib, 1 
esa paketlarni fragmentatsiyasini boshqarish uchun xizmat qiladi (0 — 

fragmentatsiyalash ruxsat etiladi; 1 — taqiqlanadi), 2 biti mazkur fragment 
so‘nggisi yoki so‘nggisi emasligini aniqlaydi (0- so‘nggi fragment; 1 — davomini 
kutmoq lozim). 
Fragmentli siljitish maydoni mazkur fragmentning tarmoqlararo 
deytagrammadagi o‘rnini ko‘rsatadi. Birinchi fragment nolga teng siljishga ega. 
Qandaydir sabablar natijasida ushlab (kechiktirib) qolingan paketlarni tarmoqdan 
bartaraf etish uchun sarlavhadagi yashash vaqti maydonida paket tarmoqda mavjud 
bo‘lishi lozim bo‘lgan vaqt ko‘rsatiladi. Ushbu vaqt qiymati paketning tarmoq 
bo‘ylab qurilmalardan o‘tishi sayin kamayib boradi. U tamom bo‘lganida, 
jo‘natuvchi tegishli ICMP-xabar bilan xabardor qilingan holda, paket yo‘q qilinadi. 
Bunday chora tarmoqni siklik marshrutlardan va haddan tashqari ish bilan 
yuklashdan himoya qiladi. «Yashash vaqti» soniyalarda — ko‘pi bilan 255 soniya 
(taxminan 4,3 daqiqa) etib beriladi [2]. 
Protokol turi (Protocol) maydoni foydalaniladigan yuqori sath (ICMP — 1, 
IGMP — 2, TCP — 6, UDP — 17) protokolini aniqlaydi. Sarlavhaning nazorat 
yig‘indisi maydoni (Header Checksum). Paketning adres (adres) qismi buzib 
ko‘rsatilish ehtimolini kamaytirish va uning natijasi — uning aynan adresga 
yuborilmasligi (va yo‘qolishi)ning oldini olish uchun, sarlavha paketi 2 bayt o‘rin 
egallaydigan va butun sarlavha bo‘ylab hisoblanadigan tekshirish ketma-ketligi — 
nazorat yig‘indisi bilan yuboriladi. Sarlavhada bo‘lgan IP-adreslar 
(jo‘natuvchining IP-adresi (Source Address) qabul qilib oluvchining IP-adresi 
(Destination Address) tarmoq obyektlari — so‘nggi ko‘rsatma va 

marshrutlashtiruvchilarning 32-bitlik identifikatorlari bo‘lib xizmat qiladi. IP ning 
yordamchi ko‘rsatkichlari maydoni (IP optsiyalari) (Options) — qo‘shimcha 
xizmatlar bor yoki yo‘qligini aniqlaydi. O‘zgaruvchan uzunlikka ega va 
tarmoqlararo deytagrammada bo‘lishi va bo‘lmasligi mumkin. To‘ldiruvchi 
maydon (Padding) sarlavhani 32-razryadli chegaraga moslashtirish (to‘g‘rilash) 
uchun qo‘llaniladi. [2] 

Download 2,28 Mb.