modellarini birlashtiradi. Foydalanish modeli foydalanuvchi nuqtayi nazaridan
dasturiy ta’minlash funksionalligi bayonini o‘zida ifoda etadi. Mantiqiy model
dasturiy ta’minotning kalit abstraksiyalarihi (sinflar, interfeyslar va h.k.), ya’ni
talab qilinuvchi funksiyalarni ta’minlovchi vositalarni bayon etadi.
Amalga oshirish modeli ishlab chiqish muhitida dasturiy modellarning real
tashkillantirilishini belgilaydi.
Jarayonlar modeli hisoblashlar tashkillashtirilishini aks ettiradi va
≪jarayonlar≫
va
≪iplar≫ tushunchalari bilan ish yuritadi.
Ushbu model dasturiy ta’minlash mahsuldorligini, miqyoslanuvchanligini va
ishonchliligini baholashga imkon beradi.
Nihoyat, yoyish modeli muayyan uskunada
dasturiy komponentalarni
joylashtirishning xususiyatlarini ko`rsatadi. Shunday qilib, ko‘rsatilgan
modellarning har biri loyihalanuvchi tizimning muayyan aspektini tavsiflaydi,
ularning hammasi esa birgalikda ishlab chiqiluvchi dasturiy ta ’minlashning
nisbatan to‘liq modelini tarkib toptiradi.
UML diagrammasi
Umuman UML turli modellarga mansub va bir-birini toldiruvchi to`qqizta
diagrammani tak lif etadi:
• foydalanish variantlari diagrammalari;
• sinflar diagrammalari;
•
paketlar diagrammalari;
• amallar bosqichliliklari diagrammalari;
• kooperatsiya diagrammalari;
•
faoliyatlar diagrammalari;
• obyektlar holatlari diagrammalari;
• komponentalar diagrammalari;
• joylashtirish diagrammalari.
Ko‘rsatilgan barcha diagrammalar imkon boricha yagona grafikli notatsiyadan
foydalanadi, bu ularni tushunishni yengillashtiradi.
Ko‘rsatilgan diagrammalar
bilan birga, tuzilmaviy yondashuvdagi kabi,
spetsifikatsiya amallar lug‘atini, shuningdek turli xil bayonlarni va matnli
spetsifikatsiyalarni muqarrar qamrab oladi.
Hujjatlarning muayyan majmui ishlab chiquvchi tomonidan belgilanadi. UML
hamda o‘sha mualliflar tak lif etgan Rational Unified Process metodikasi Rational
Software Corporation firmasining Rational Rose paketi bilan quvvatlanadi. UML
ning qator
diagrammalarini, shuningdek Microsoft Visual Modeler dasturi
vositalari hamda boshqa CASE vositalar bilan ham qurish mumkin hozirgi paytda
≪USA Today≫ ma’lumotlariga ko‘ra, 50 ta
yetakchi kompyuter
kompaniyalaridan 49 tasi dasturiy ta’minotni obyektli yondashuv bilan birgalikda
ishlab chiqishda UML dan foydalanishadi, bu esa bugun UML amalda
bunday
ishlab chiqishlar bayonining standarti bo'lib qolganligi haqida gapirishga
imkon beradi.
≪
Foydalanish variantlarini≫
Dasturiy ta ’minot spetsifikatsiyasining ishlab chiqilishi texnik topshiriqda
ko‘rsatilgan funksionallikka talablar tahlilidan boshlanadi. Tahlil jarayonida ishlab
chiqaruvchi dasturiy ta ’minotning tashqi foydalanuvchilar va muayyan
foydalanuvchilar bilan o‘zaro
harakatlanish jarayonida uning xatti-harakatlari
alohida aspektlari
sanoqnomasi aniqlanadi. Dasturiy ta’minotning xatti-harakati
aspektlari
≪foydalanish variantlari≫ yoki ≪presedentlar≫ (USE CASES) deb
nomlangandi.
Eslatma. Foydalanish variantlari ko‘pchilik dasturiy ta ’minot ishlab chiquvchilar
tomonidan 1980—1990-yillarda qo‘llanilgan loyihalanuvchi dasturiy tizimlar
funksiya bajarishi ssenariylarining norasmiy bayoniga asoslangan.
Foydalanish varianti muayyan harakatlanuvchi shaxs tomonidan ishlab chiqiluvchi
tizim qo‘llanishining xarakterli protsedurasini o‘zida ifoda etdiki, bunday shaxs
sifatida nafaqat odamlar, balki boshqa tizimlar yoki qurilmalar
ham namoyon
bo‘lishi mumkin.
Foydalanish variantini bo‘lg‘usi tizimning muayyan operatsiyalari bilan
adashtirmaslik lozim. Har bir foydalanish variant mustaqil ahamiyatga ega ayrim
maqsad bilan bog‘liq, masalan matniy muharrir uchun sarlavhani shakllantirish bu
foydalanish varianti, sarlavhalarni maxsus uslublar bilan bogiash esa
sarlavhalashni avtomatik ravishda tuzish mumkin bo‘lishi uchun bajarilishi zarur
operatsiyadir.
