|
1savol geofizika
|
| bet | 7/34 | | Sana | 13.01.2024 | | Hajmi | 139,14 Kb. | | #136770 |
Bog'liq SAVOLLARGA JAVOBLAR GEOFIZIKAGEOKIMYO Fayllar tizimida ishlash test, pedagogik texnalogiya, HTML QOLLANMA, kenguru 2012 class 2, 3 kurs ekanomika, Kompyuter kimyo, Raqamli hisoblash mashinasi - Vikipediya, Sana 14-mart Sinf 8,,B’’ Fan Chizmachilik Mavzu Modelning be, 00 Бизнес режа нима, jadval bo`yicha, optika, bayonnoma 2 ko`chirma, Asinxron mashinalar, 2022 Fermentlar maruza (2), Academic-Data-341201109566 (1)Океан туридаги ер қобиғининг таркиби соддароқ тузилишга эга. Унинг кесимида учта асосий қат ажратилади. Улардан биринчиси, чўкинди қат. Бу қат, асосан, карбонат чўкиндилардан таркиб топиб, 4,0–4,5 км чуқурликкача тарқалган. Бундан чуқурроқда карбонатсиз чуқур сувларда ҳосил бўлган қизил гиллар ва кремнийли иллар тарқалган.
Иккинчи базальт қат, толеит базальт таркибли лавалардан ташкил топган. Сейсмик маълумотлар бўйича океан қобиғининг базальт қатининг қалинлиги 1,5–2 км ни ташкил этади. Океан қобиғининг габбро–серпинтинит қати 4,5–5 км га етади. Шундай қилиб, океан қобиғининг қалинлиги чўкинди қатсиз 6,5–7 км ни ташкил қилади. Пастдан океан қобиғи юқори мантиянинг кристаллик жинслари билан тўшалган. Ўрта океан тизмалари чўққилари остида океан қобиғи мантиядан ажралиб чиққан базальт лавалари ўчоқлари устида жойлашган.
Океан қобиғи ўрта океан тизмалари рифт зоналарида рўй бераётган жараёнлар натижасида қайноқ мантиядан ажралаётган базальт эритмаларининг сепарацияси натижасида ҳосил бўлади. Ҳар йили бу зоналарда астеносферадан кўтарилиб, океан тубига 5–6 км3 базальт эритмалари қуйилиб, океаннинг иккинчи қобиғини ташкил этади. Бу улкан тектономагматик жараёнлар ўрта океан тизмаларида доимий равишда бўлиб, юқори сейсмикликни келтириб чиқаради. Континентларда бундай ҳолатлар мавжуд эмас.
Континентал турдаги ер қобиғининг таркиби ва тузилиши океан қобиғидан тубдан фарқ қилади. Унинг қалинлиги ороллар ёйи ва ўтиш зоналарида 20–25 км дан Ернинг ёш бурмаланган ўлкалари – Анд тоғ тизмаси, Альп – Ҳимолай неотетис минтақаларида 80 кмгача етади. Қадимги платформаларда ер қобиғининг ўртача қалинлиги 40 км ни ташкил этади.
Континентал қобиқнинг тузилиши бир жинсли эмас, айниқса, платформаларда учта асосий қат ажратилади: юқори чўкинди қоплам, гранит ва базальт қатлари. Чўкинди қатнинг қалинлиги қадимги платформаларнинг қалқон қисмларида (шитларда) 0 км дан континентларнинг суст чеккаларида 10–12 км ва ҳатто 15 км гача етиши мумкин. Протерозой платформаларида чўкиндиларнинг ўртача қалинлиги 2–3 км ни ташкил этиб, уларнинг таркиби гилсимон ётқизиқлар ва карбонат жинслардан иборат.
Консолидациялашган (жипслашган) континентал қобиқнинг юқори қисми асосан токембрий жинсларидан ташкил топган. Бу қат “гранит” қати номини олган. Яъни, бу ном билан ушбу қат кесими жинсларида гранит ташкил этувчи қаторнинг базальт қаторидан устуворлиги таъкидланади13.
Ер қобиғининг янада чуқурроқ қисмида (15–20 км атрофида) кўп ҳолларда бўйлама тўлқинларнинг тезликлари кескин 0,5 км/с га ошади. Бу Конрад чегараси бўлиб, ундан қуйида “базальт” қати ётади. Баъзи жойларда Конрад чегараси ажратилмайди, яъни сейсмик тўлқинлар тезлиги кескин ошмайди.
Литосфера ва астеносфера. Ернинг юқори мантияси сейсмик ва бошқа геофизик методлар билан анча яхши ўрганилган. Юқори мантия Мохо чегарасидан бошлаб 400 км чуқурликкача тарқалган. Литосфера Ернинг юқори қаттиқ тош қатлами. Унинг қалинлиги Ер шарининг турли ўлкаларида 50 км дан 150 км гача ўзгаради. Литосфера Ер қобиғи ва юқори мантиянинг устки қисмини ўз ичига олади; бу ерда мантия моддаси совиб улгуриб, қаттиқ тоғ жинсига айланиб бўлган.
Литосферадан чуқурроқда паст тезликли зона мавжуд. Бу зона литосферанинг қуйи чегарасидан 300–400 км гача тарқалиб астеносфера қати номини олган. Астеносфера моддалари силжиш кучланишлари таъсирида қайишқоқлиги туфайли камроқ деформацияланади. Модданинг ўзини бундай тутиши астеносферада тоғ жинслари бирмунча эригани сабаблидир. Астеносфера қатидан кўндаланг тўлқинларнинг ўтиши бу ердаги моддаларнинг эриши қисманлиги ва модданинг қаттиқ ҳолатда эканини кўрсатади. Эриш проценти баъзи маълумотлар бўйича 20% гача етиши мумкин.
7SAVOL
Сейсмик тўлқинларнинг тоғ жинсларида тарқалиш қонунлари геометрик оптиканинг Христиан Гюйгенс, Пьер де Ферма, Виллеброрд Снеллиус нуқтаи назарларига асосланган Х.Гюйгенс нуқтаи назарига биноан, тўлқин фронтининг ҳар бир нуқтасини мустақил тебраниш манбаси, яъни иккиламчи тўлқин манбаи деб ҳисоблаш мумкин: бунга асосан берилган тўлқин фронтининг айрим ҳолатларига қараб, бошқа ҳолатдаги тўлқин фронтини белгилаш мумкин. П.Ферма нуқтаи назарига биноан, иккита нуқта орасида тўлқин энг кичик қаршилик этувчи йўл бўйлаб тарқалади, яъни энг қисқа вақт сарф қиладиган йўлни босиб ўтади. (Изотроп) муҳитларда
сейсмик нур тўғри чизиқдан иборат, чунки уларда тезлик доимо бир хил. Градиентли муҳитларда (тезлик аста–секин узлуксиз ўзгариб турганда) сейсмик нур эгри чизиқ ҳолига келаdi
.Т.Юнгнинг суперпозиция нуқтаи назари. Муҳитда бир неча тўлқин бир вақтнинг ўзида тарқалганда уларнинг ҳар бири бошқалари йўқдек ҳаракат қилади. Лекин тўлқинлар муҳитнинг бирор нуқтасига бир вақтда етиб келганда, зарраларнинг тебранишлари тўлқинларнинг бир-бирига устма-уст тушиш натижасидек намоён бўлади (интерференция кузатилади).
|
| |
