33
faollashtirish vazifasi echilayotgan bo‘lsa, ko‘rsatmali metodlar birinchi o‘rinda
bo‘ladi.
O‘qitish usullarini qo‘llash to‘grisidagi dialektik tasavvur kator metodlarni,
shu jumladan, chet el didaktikasiga oid interfaol metodlarni xam yaxlit tasnifini
uzlashtirish imkonini beradi, ukitish metodlarini sun‘iy cheklashga yoki ularning
xar birini ayrim xolda karashga yul kuymaydi
Bunday yondashuvni ifodalashda mantikiy
koida - yagona asos buyicha
tasniflash zarurati buzilmaydi, chunki bu bir vaktning Uzida muayyan voke lik
uchun kator tasniflarning mavjud bulish imkoniyatlarini yukka chikarmaydi,
aksincha, birmuncha yaxlit tasnif elementlari sifatida interfaol metodlarni xam
uzida birlashtiradi.
Pedagogning interfaol usullari xilma-xil va xar bir talaba bilan uzaro mulokoti kup
kirrali bulishi tanlangan metodlarning shunchalik ijobiy bulishini ta‘minlaydi. Pe-
dagog faoliyati bir metodni tanlash bilan
chegaralanmaydi, u interfaol metodlarni
uzida aks ettiruvchi tizimdan xam foydalanishi mumkin.
Tadkikotimizda interfaol usullarni tizimlash asosida talabalarni mustakil
fikrlashga urgatish goyasi yotadi. Ukitish samarasi interfaol usullar yaxlitligi
darajasiga boglikligi xaki da istagancha gapirish mumkin. Interfaol usul
Ukitishning muayyan
aktini kanchalik tavsiflasa, u ukitish samarasini shunchalik
kup ta‘minlaydi. Misol uchun, pedagog asosiy usul sifatida ―munozara‖ni tanlaydi.
«munozara» davomida talabalarning fikrlash xobiliyatini o‘stirish uchun ―aqliy
xujum‖dan foydalanadi, bu esa kutilgan samara beradi.
O‘qitish usullarini tavsiflashga oid yondashuvlarni ixchamlashtirish o‘quv
faoliyati tuzilmasida ratsionalizm kaytalashiga olib kelishi mumkin, xolbuki, bilish
nazariyasida xis-xayajon va akl-idrokka asoslanish birligini ta‘minlash zarurati
aloxida ta‘kidlanadi. SHu boisdan, ukitish metodlarini tasvirlashga yaxlit, kup
tomonlama yondashish bu nafakat metodik yoki amaliy muammo, shu bilan birga,
echimi ukitish jarayoniga tizimli yondashuvni tadbik
etish bilan boglik bulgan
muxim metodologik xarakat xisoblanadi.
Pedagogikada an‘anaviy usullarni tanlash mezonlari yuksak darajada ishlab
chikilgan. Viz ularni nazariy taxlil qilish asosida, shuningdek, 60 dan ortik oliy
o‘quv yurti ukuvchilari bilan utkazilgan surov natijalariga tayangan xolda ―Milliy
g‘oya‖ fanini o‘qitishda interfaol usullarning uziga xos jixatlarini e‘tiborga olib
kuyidagi mezonlarni aloxida kursatamiz:
Interfaol usullarni tanlash mezoni uning ta‘lim- tarbiya,
rivojlantirish
masalalarini echishga yukori yunalganligida aks etadi. Bu mezon turli usullarning
doiradagi vazifalarni echish imkoniyatlarini baxolash yo‘li bilan joriy etiladi,
chunki ijtimoiy tajriba elementlarini o‘zlashtirishda uning imkoniyatlari
turlichadir.
