2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Download 7.59 Mb. Pdf ko'rish
bet	268/286
Sana	28.02.2023
Hajmi	7.59 Mb.
	#43838

1 ... 264 265 266 267 268 269 270 271 ... 286

Bog'liq
1.Osimlikshunoslik darslik
individual loyiha 1, ma\'naviyatshunoslik fanidan mustaqil ishi, 24,25-20 ТМО, Bo\'sh o`zlashtiruvchi

9.1.TAMAKI

Barg tarkibi. Tamakini ekishdan maqsad - uning bargidan papiros, sigara,
sigaret, trubkali tamaki, hidlaydigan tamaki ishlab chiqarishdir. Tamaki bargida 1-
4% nikotin, 1% efir moyi, 4-7% smola, 7-10% oqsil, 4-13% uglevod, 13-15% kul
moddasi bo„ladi. Uglevodlar yonish jarayonida tutunning achchiqligini
kamaytiradi. Ularning 45% ni kraxmal tashkil qiladi. Barg yetilganda kraxmal
ko„payadi, shuning uchun barg sarg„ayadi.
Oqsil miqdori pishish davrida kamayadi. Uglevodlarning oqsilga bo„lgan
nisbati 1,2-1,5 ga teng, bu son “Shmuk” soni deb yuritiladi. Nikotin - bu rangsiz
kuchli zaharli modda, yoqimsiz hid beradi. Sifatli tamaki hom ashyosida 1,5-2%
nikotin bo„ladi. Tamaki tarkibida nikotindan tashqari nornikotin, anabazin kabi
alkoloidlar ham uchraydi. Tamaki tarkibida sirka, chumoli, moy, olma, limon va
boshka organik kislotalar bo„ladi. Bu kislotalarning uchuvchan (sirka, chumoli,
moy) va uchmaydigan (olma, limon) turlari mavjud. Sifati past tamakida 14-16%
organik kislotalar bo„ladi. Faqat limon va olma kislotalarining tuzlari tamakining
yonuvchanlik xususiyatiga ijobiy ta‟sir ko„rsatadi. Limon kislotasi 18% gacha
bo„ladi. Tamakida 12-15% gacha pektin moddalari bo„ladi. Tamakining
xushbuyligi asosan undagi efir moylarining miqdoriga bog„liq.
Tarixi. Tamakining vatani Janubiy Amerika. Yevropaga taxminan 1518
yilda keltirilgan. Dastlab u Portugaliya va Ispaniyada manzarali o„simlik sifatida
o„stirilgan. Evropaning boshka davlatlariga 1560 yil tarqalgan. Shu yili Fransiyada
Jon Nika tamaki urug„ini ekib ko„rilgan va tamaki avlodiga “Nicotiana” deb nom

387
beriladi. Yevropada tamakini chekish XVI asrda boshlangan. Tamakini Rossiyada
ekishga Petr I yo„l ochib berdi. U 1687 yili tamakini ochiq savdo qilish to„g„risida
farmon chiqaradi.
Tamaki yer yuzida keng tarqalgan, ekin maydoni 4,75 mln/ga (1915). Asosiy
ekin maydoni Xitoy, AQSh, Hindiston va Braziliyada joylashgan. Tamaki
Bolgariya, Turkiya, Rossiya, Moldovada ekiladi. O„zbekistonda tamaki asosan
Samarkand viloyatining Urgut tumanida ekiladi. O„zbekistonda 1997 yili 8,7
ming/ga yerga ekilgan, o„rtacha hosili 29,2 s/ga tashkil qiladi.
39

Download 7.59 Mb.

1 ... 264 265 266 267 268 269 270 271 ... 286

Download 7.59 Mb.

Pdf ko'rish