16-dars ‘‘O‘zlik olmoshi’’ haqida.
Kishilik olmoshlari o‘rnida qo‘‘llanilib, ko‘pincha shaxsni, ba’zan predmetni ko‘rsatuvchi o ‘z so‘zi o‘zlik olmoshi sanaladi.
31Bu ma‘lumot 7-sinf darsligining 14-darsidan olindi.
O‘zim, o‘zing, o‘zi so‘zlari ba'zan egalik qo‘shimchalariga mos kishilik olmoshlari bilan mening o ‘zim, sening o ‘zing, sen o‘zing, uning o‘zi, u o‘zi tarzida qo‘llaniladi va bu vaqtda ko‘pincha kishilik olmoshlariga ta’kid ma’nosi yuklanadi.Qoidalar asosida o‘quvchilar bilan mashqlar orqali ishlansa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
17-dars ‘‘So’roq olmoshlari’’ haqida.
Shaxs, narsa-hodisa, belgi-xususiyat, miqdor, sabab, maqsado‘rin, payt haqida so‘roqni bildiruvchi olmoshlar so‘roq olmoshlari sanaladi.Ularga Kim?, Nima?, Qayer?, Qaysi?,Qachon?, Qayerda? kabi olmoshlar kiradi.So‘roq olmoshlari ishtirok etgan gaplar so‘roq gap hisoblanadi. Bunday gaplar so‘roq ohangi bilan talaffuz qilinadi va yozuvda gap oxiriga so‘roq belgisi qo‘yiladi.
18-dars ‘‘ Belgilash olmoshlari’’ haqida.
Har so‘zi so‘roq olmoshlariga, bir so‘ziga qo‘shilib to‘pdan ajratilgan shaxs, narsa, belgilarni bildiradigan belgilash olmoshlarini hosil qiladi.
Hamma, barcha, bari, butun olmoshlari esa shaxs, narsa,belgi, harakatlarni jamlab ifodalaydi.Hamma narsa, hamma shaxs,barcha inson butun olam kabi tarzida yasaladi.
Demak, to‘pdan ajratilgan yoki jamlab ko‘rsatilgan shaxs, narsa, belgi, harakat-holatlarni ifodalaydigan olmoshlar belgilash olmoshlari sanaladi.
19-dars ‘‘ Gumon olmoshlari’’ haqida.
So‘roq olmoshlariga va narsa so‘ziga alla- yoki -dir qo‘shimchalarini qo‘shish yoki bilan gumon olmoshlari hosil qilinadi.
Alla- qo‘shimchasi so‘roq olmoshlari oldidan, -dir qo‘shimchasi esa so‘roq olmoshlari so‘ngidan qo‘shiladi.
Har ikki qo‘shimcha asos qism bilan qo‘shib yoziladi. Narsa so‘zi faqat -alla
qo‘shimchasi yordamida gumon olmoshiga aylanadi.
Bir so‘zi kishi, narsa, nima kabi so‘zlarga qo‘shilib bu so‘zlarga gumon ma’nosini yuklaydi. Ularni kimdir, nimadir, qachondir singari gumon olmoshlari bilan almashtirish mumkin. Bunday vaqtda bir so‘zi gumon olmoshi o‘rnida qo‘llangan bo’ladi. Shu bilan birga birov so‘zi ham kimdir so‘zi bilanerkin almashina olganligi uchun gumon olmoshi hisoblanadi.
|
