2022, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
69
hamkorlikdagi faoliyati tushuniladi.
3. Katta o‘quvchining tajribasiga tayanish prinsipi. Bu prinsipga ko‘ra o‘quvchining hayotiy tajribasi
o‘zi va o‘rtoqlari ta’limining asosiy manbasi bo‘lib hisoblanadi.
4. Ta’lim individualizatsiyasi. Bu prinsipga muvofiq har bir o‘quvchi o‘qituvchi bilan ayrim holatlarda
boshqa o‘quvchilar bilan aniq bir o‘quv ehtiyojlari va maqsadlariga yo‘naltirilgan, har bir o‘quvchining
tajribasi, tayyorgarlik darajasi, psixofiziologik, kognitiv xususiyatlarini hisobga olingan o‘qishning
individual dasturini tuzadi.
5. Ta’limning tizimliligi prinsipi. Ushbu prinsip ta’limning maqsadi, mazmuni, shakli,
metodlari,
vositalari va ta’lim natijalarini baholashning o‘zaro bog’liqligini nazarda tutadi.
6. Ta’limning kontekstligi. Shunga ko‘ra ta’lim prinsipi bir tomondan o‘quvchi uchun hayotiy muhim
bo‘lgan maqsadlarni nazarda tutib, ular tomonidan ijtimoiy rollarni bajarishni yoki shaxslarini
shakllantirilishiga yo‘naltirilgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘quvchilarning kasbiy,
ijtimoiy, maishiy
faoliyatlari va ularning makoniy, vaqtli, kasbiy, maishiy omillarini hisobga
olgan holda bajarishga
yo‘naltirilgan.
7. Ta’lim natijalarining aktualizatsiyasi prinsipi. Ushbu prinsip o‘quvchilar tomonidan egallangan
bilimlar, ko‘nikma, malakalarni darhol hayotga joriy etishni nazarda tutadi.
8. Ta’limning elektivligi prinsipi. Bu prinsip o‘quvchilarga o‘qish maqsadi, o‘qish mazmuni, o‘qish
shakli, metodlari,
manbalari, muddati, vaqti, joyi, ta’lim natijalari hamda o‘quvchilarning o‘zlarini ham
baholash bo‘yicha ma’lum bir erkinlikni berilishini ko‘zda tutadi.
9. Ta’lim olish ehtiyojlarini rivojlantirish prinsipi. Bu prinsipga muvofiq, birinchidan, ta’lim
natijalarini baholash o‘quvchi tomonidan o‘zlashtirilgan o‘qish maqsadlariga ularsiz erishib bo‘lmasligini
anglanilgan real o‘quv materiali darajasini aniqlash orqali, ikkinchidan, o‘qish jarayoni o‘quvchilarda yangi
ta’lim ehtiyojlarini shakllantirish maqsadini ko‘zda tutgan holda tashkil etiladi.
10. O‘qishni anglangan bo‘lishi prinsipi. Bu prinsip o‘quvchi va o‘qitayotgan kishi tomonidan o‘qish
jarayoni barcha parametrlarini va o‘qish jarayonini tashkil etish bo‘yicha o‘z
xatti-harakatlarini anglab
olishni bildiradi.
Shunday qilib, o‘qitishdagi andragogik prinsiplar o‘qishning andragogik modeli singari o‘qitishning
pedagogik prinsiplari va o‘qitish modelidan tubdan farq qiladi. Lekin shuni ta’kidlash mumkinki, dars
berishning pedagogik prinsiplaridan kattalar ta’limi sohasida ham foydalanish mumkin. Pedagogik modelda
o‘quvchi to‘liq holda o‘qituvchiga qaram bo‘ladi. O‘qituvchi o‘quvchiga nimani o‘rganish kerak, qanday
o‘rganish kerakligini, ya’ni ta’lim maqsadini, mazmunini va ta’lim natijalarini belgilab beradi.
Xulosa sifatida aytish mumkinki mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy yangilanishlarni
joriy etishda
mutaxassis shaxsining kasbiy tayyorgarligi muhim omil bo`lib xizmat qiladi. Shunday ekan, u zarur kasb
mahorati va nazariy bilimlarga ega bo‘lmog’i shart, kattalar ta’limi asosini
kattalarning psixologik
xususiyatlari va o‘quv-bilish motivlari tashkil etadi.
