26-modul: Metallarni bolg‘alash Reja




Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/11
Sana23.05.2024
Hajmi0,75 Mb.
#250962
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Lecture-26

 
Metallarni bolg‘alash 
 
Metalni bolg‘a bilan urib, zarur shaklga keltirish jarayoniga bolg‘alash deb 
ataladi. Bolg‘alashda metal har tomonga qarab oqadi. Bolg‘alash natijasida 
buyumni mexanik xossalari yaxshilanadi, chunki uni strukturasidagi dendrit 
struktura tolali strukturaga aylanadi. 


A) Qirqib ishlangan buyum strukturasida tolalarni 
joylashishi. 
B) Bolg‘alangandan so‘ng tolalarni joylashishi. 
Bolg‘alashda bolg‘alanish koeffitsiyenti; 
 
 
 
 

bunda: F1- bolg‘alanguncha zagotovka 


kesimini yuzi, mm2; 
F2-bolg‘alangandan so‘ngi kesimni yuzi, mm2. 
Buyumning zagotovkasini qizdirish temperaturasi ma’lum va holat 
diagrammasidan olinadi.
Yumshoq metallarni ba’zan sovuq holda ham 
bolg‘alash mumkin. Hozir ikki xil bolg‘alash 
usuli – qo‘l bilan va mashina bilan bolg‘alash 
usullari mavjud. 
Qo‘l bilan bolg‘alash kichik va oz mikdordagi 
buyumlarni tayyorlashda qo‘llaniladi. Qolgan 
hamma hollarda mashina bilan bolg‘alanadi. 
Odatda, qo‘l bilan sandonlarda og‘irligi 0-10 kg 
bo‘lgan 
buyumlar 
bolg‘alanadi. 
Bunda 
zagotovkani maxsus ombirlar bilan ushlab turilib, 
og‘irligi 
10-20 
kg 
kuvaldalar 
bilan 
deformatsiyalanadi. 
Mashinada bolg‘alash pnevmatik, bug‘-havoli bolg‘alash mashinalari va 
gidravlik presslarda bajariladi.
Bunda zagotovkani bolg‘alash yoki pressni urgichga qo‘yib, buyumni 
deformatsiyalash esa yuqoriga harakatlanuvchi urgich yordamida bajariladi.
Urgichlar (boyok)ni shakli har xil, tekis yuzali va fason yuzali bo‘lishi 
mumkin 
2
1
F
F


40-rasm. Bolg‘alashda 
zagotovkaning qizdirish 
chegaralari.(uglerodli Po‘latlar 
uchun) 
41-rasm. 
Urgichni 
shakllari 
42-rasm.Bolgalash 
operatsiyalarini 
eskizlari. 


Bolg‘alashdagi asosiy operatsiyalarga quyidagilar kiradi: Cho‘zish, cho‘ktirish, 
qisman cho‘ktirish, egish, teshish, qirqish burash, shakl berish va boshqalar. 
Cho‘zish operatsiyasi natijasida metall bo‘yiga cho‘ziladi, uni ko‘ndalang 
kesimlari kamayadi. 
Cho‘ktirish operatsiyalari cho‘zish operatsiyalarini teskarisi bo‘lib, bunda 
metalni ko‘ndalang kesimi oshadi, bo‘yi qisqaradi. 
Qisman cho‘ktirishda buyumni ma’lum qismi cho‘ktiriladi. 
Zagotovkani teshish operatsiyasi quyidagicha bajariladi. 
Teshish zarur bo‘lgan zagotovka urgich ustiga o‘rnatilib asbob yordamida 
zagotovka qalinligi yarimigacha o‘yiq hosil qilinadi. (41-rasm, a-holat) 
So‘ng zagotovkani 1800 burib asbob bilan urilib ikkinchi tomonidan o‘yiq 
hosil qilinadi.
Shundan so‘ng zagatovka maxsus teshikli moslama ustiga o‘rnatilib, probka 
yordamida urilib o‘yiqlardan teshik ochiladi.
Teshish oxirida zagotovka tekis urgich ustiga 
qo‘yilib tekislanadi.
Bolg‘alanish kerak bo‘lgan buyumga shakl berish 
bo‘yicha bolg‘alashda zagatovkaga urish bilan 
zarb bilan berilib uriladigan mashina qismini urish 
qismi og‘irligi G bilan tanlanadi. Bu og‘irlik, 
bolg‘alanadigan material turiga, og‘irligiga, 
temperaturasi va murakkabligiga qarab, maxsus 
jadvallar yordamida aniqlanadi yoki hisoblab 
topiladi.

Download 0,75 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish