26-modul: Metallarni bolg‘alash Reja

Metal va qotishmalarni presslash 
Mashinasozlikda har turli profilli sortament zarur bo‘ladi va ishlatiladi. Bu 
buyumlarni asosan yoyish yo‘li bilan olinadi. Lekin sanoatda har turli profillarni 
olishni yana boshqa usullari mavjud. Ulardan biri presslash operatsiyasidir. Bu 
usulda asosan rangli metall va qotishmalardan zagotovkalar olinadi. 
Presslash metalni instrument teshigidan matritsa ko‘zidan siqib chiqarish 
jarayoni bo‘lib, matritsani teshigini profilini shakli har xil bo‘lishi mumkin. 
Yumaloq, kvadrat, to‘rtburchak va xilma xil bo‘ladi. Presslash bilan po‘lat va 
rangli metall quymalarini yoki zagotovkalarini aniq profilga keltiriladi. Presslash 
bilan olinadigan profilni o‘lchamlari 5-250mm, ichi bo‘sh va to‘liq trubalarni olish 
mumkin. Olinadigan trubalar diametri esa 20-400 mm. 
1.Puanson; 
2.Konteyner; 
3.Matritsa; 
4.Profil; 
5.Matritsa ushlagich; 
6.Zagotovka; 
7.Xalqa. 
Agar puanson aniq tezlik bilan harakat qilsa, uni presslash tezligi deb 
aytiladi. Metalni ko‘ndalang kesimi necha marta kichraysa, metal ko‘zdan shuncha 
marta tez chiqadi. Presslash buyumni qizdirilgan holida bajariladi. Presslash asosan 
katta kuchga ega bo‘lgan gidravlik presslarda bajarilib, uni kuchi 8000 tonnagacha 
yetadi. 
Presslashning ikkita metodi bo‘lib, to‘g‘ri va teskari presslash bo‘ladi.
To‘g‘ri metodli presslashda puasonning harakati natijasida metal 
matritsaning ko‘zidan chiqadi. Jarayon oxirida press formada ozgina metal qoldig‘i 
qolib, bu qoldiq metalni shakllanishida ishtirok etmaydi. Metalni ko‘zdan chiqish 
yo‘nalishi pressni harakat yo‘nalishidek bo‘ladi. 
35-rasm. Teskari metodli presslash 
1.Puanson; 
2. Konteyner;
3. Puanson;
4. Profil; 
5. To‘siq; 
6. Zagotovka. 
12- rasm. To‘g‘ri metodli 
presslash 
13-
расм. Тескари
методли пресслаш.
Тескари 

To‘siq metodli presslashda matritsa pressning ichi bo‘sh puansonga 
mustahkamlanib birgalikda harakat qiladi va qo‘ymani siqadi, bosadi va metalni 
matritsa ko‘zidan chiqaradi. Metalning matritsadan chiqishi yo‘nalishi puason 
harakati yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda bo‘ladi. Bu usulda faqat metalning 
ko‘zdan chiqishi uchun qarshilik bo‘ladi, xolos.
To‘g‘ri metodli presslashda yuqoridagi qarshilikdan tashqari quymani 
konteyner yuzasi orasida hosil bo‘lgan ishqalanish kuchi ham mavjud. Shuning 
uchun kuch 20-30 % katta bo‘ladi. 
To‘g‘ri va teskari presslashda ham anchagina chiqindi chiqadi. To‘g‘ri 
metodli presslashda quymani 12-15 % (25%)i, teskari metodli presslashda esa 5-6 
% (12%) i chiqindiga chiqadi. 
Teskari usulli presslash metodi hamma joylarda ishlatiladi, chunki 
puansonni konstruksiyasi juda ham murakkabdir. 
Presslash vaqtida metalni qizdirishga va kuyindiga e’tibor beriladi, chunki 
kuyindi matritsani ishini yomonlashtiradi. 
Presslash yo‘li bilan ko‘proq rangli metallardan trubalar, har xil 
o‘lchamlardagi zagotovkalar olinadi. 

Download 0,75 Mb.