Metal va qotishmalarni presslash
Mashinasozlikda har turli profilli sortament zarur bo‘ladi va ishlatiladi. Bu
buyumlarni asosan yoyish yo‘li bilan olinadi. Lekin sanoatda har
turli profillarni
olishni yana boshqa usullari mavjud. Ulardan biri presslash operatsiyasidir. Bu
usulda asosan rangli metall va qotishmalardan zagotovkalar olinadi.
Presslash metalni instrument teshigidan matritsa ko‘zidan siqib chiqarish
jarayoni bo‘lib, matritsani teshigini profilini shakli har xil bo‘lishi mumkin.
Yumaloq, kvadrat, to‘rtburchak va xilma xil bo‘ladi. Presslash bilan po‘lat va
rangli metall quymalarini yoki zagotovkalarini aniq profilga keltiriladi. Presslash
bilan olinadigan profilni o‘lchamlari 5-250mm, ichi bo‘sh va to‘liq trubalarni olish
mumkin. Olinadigan trubalar diametri esa 20-400 mm.
1.Puanson;
2.Konteyner;
3.Matritsa;
4.Profil;
5.Matritsa
ushlagich;
6.Zagotovka;
7.Xalqa.
Agar puanson aniq tezlik bilan harakat qilsa, uni presslash tezligi deb
aytiladi. Metalni ko‘ndalang kesimi necha marta kichraysa, metal ko‘zdan shuncha
marta tez chiqadi. Presslash buyumni qizdirilgan holida bajariladi. Presslash asosan
katta kuchga ega bo‘lgan gidravlik presslarda bajarilib, uni kuchi 8000 tonnagacha
yetadi.
Presslashning ikkita metodi bo‘lib, to‘g‘ri va teskari presslash bo‘ladi.
To‘g‘ri metodli presslashda puasonning
harakati natijasida metal
matritsaning ko‘zidan chiqadi. Jarayon oxirida press formada ozgina metal qoldig‘i
qolib, bu qoldiq metalni shakllanishida ishtirok etmaydi. Metalni ko‘zdan chiqish
yo‘nalishi pressni harakat yo‘nalishidek bo‘ladi.
35-rasm. Teskari metodli presslash
1.Puanson;
2. Konteyner;
3. Puanson;
4. Profil;
5. To‘siq;
6. Zagotovka.
12- rasm. To‘g‘ri metodli
presslash
13-
расм. Тескари
методли пресслаш.
Тескари
To‘siq metodli presslashda matritsa pressning ichi bo‘sh puansonga
mustahkamlanib birgalikda harakat qiladi va qo‘ymani siqadi,
bosadi va metalni
matritsa ko‘zidan chiqaradi. Metalning matritsadan chiqishi yo‘nalishi puason
harakati yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda bo‘ladi. Bu usulda faqat metalning
ko‘zdan chiqishi uchun qarshilik bo‘ladi, xolos.
To‘g‘ri metodli presslashda yuqoridagi qarshilikdan
tashqari quymani
konteyner yuzasi orasida hosil bo‘lgan ishqalanish kuchi ham mavjud. Shuning
uchun kuch 20-30 % katta bo‘ladi.
To‘g‘ri va teskari presslashda ham anchagina chiqindi chiqadi. To‘g‘ri
metodli presslashda quymani 12-15 % (25%)i, teskari metodli presslashda esa 5-6
% (12%) i chiqindiga chiqadi.
Teskari usulli presslash metodi hamma joylarda ishlatiladi,
chunki
puansonni konstruksiyasi juda ham murakkabdir.
Presslash vaqtida metalni qizdirishga va kuyindiga e’tibor beriladi, chunki
kuyindi matritsani ishini yomonlashtiradi.
Presslash yo‘li bilan ko‘proq
rangli metallardan trubalar, har xil
o‘lchamlardagi zagotovkalar olinadi.
