|
PEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
Pdf ko'rish
|
| bet | 110/344 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 3,37 Mb. | | #113345 |
Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yilPEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
86
Muhokamalar va natijalar. Oliy ta’limning muvaffaqiyatini bashorat qilishda koʻpgina
tadqiqotchilar aql va ijoddan mustaqil ravishda oʻrganish uchun umumiy qobiliyat sifatida oʻrganish
qobiliyati mavjud degan xulosaga kelishdi. Ma’lumki, ijod va universitet oʻzlashtirishining oʻzaro bog‘liqligi
juda kichik boʻlib, emperik tadqiqotlarga koʻra “ideal a’lochi talaba” va “ijodkor shaxs”ning shaxsiy sifatlari
har xil deb atalgan. Umumiy aql-zakovat va universitet muvaffaqiyati darajasi oʻrtasidagi korrelyasiyalar
katta tafovutga ega va aql-zakovat tanlangan namunaning xususiyatlari va boshqalarni tashxislash
metodologiyasiga bog‘liq. Shunday qilib, tadqiqotlarda olingan ijodkorlik va aqlning korrelyasion qiymatlari
diagnostik jarayoniga bog‘liq.
Demak, ijod tashxisi vaqtida uning mezonlari koʻrinishlaridan xabardor boʻlish lozim: test jarayonida
kretivlikni namoyon etish individ shaxsning kreativliligini koʻrsatadi, ammo teskarisi notoʻg‘ri. Diagnostika
jarayonida inson xulq-atvorini tartibga solish darajasi boʻyicha testlarni joylashtirsak, qarama-qarshi
qutblarda turadigan bir tomondan, yuqori tezlikdagi intellekt testlari, ikkinchi tomondan esa kreativlik uchun
oʻyin usullari.
Biroq, psixologlarning fikricha, ijod inson aqlining kuchi boʻlib, yangi bog‘lanishlarni oʻzgartirish va
yaratish orqali yangi mazmun yaratadi va uni fikrlash jarayonida g‘oyalarning umumiy qabul qilingan,
odatiy tartibini yoʻq qilish qobiliyati deb belgilagan. Y.Torrans ijodkorlik umumiy aql, shaxsiy xususiyatlar
va samarali fikrlash qobiliyatiga asoslangan maxsus emas, balki umumiy qobiliyatdir.
Hozirgi kunda koʻpgina tadqiqotchilar ijodkorlikni quyidagi asosiy jihatlarda koʻrib chiqmoqdalar:
- jarayon sifatida;
- mahsulot sifatida;
- shaxs sifatida (aslida shaxsning ijodiy qobiliyatlari);
- muhit sifatida (soha, tuzilma, ijtimoiy kontekst, ijod mahsuliga qoʻyiladigan talablarni
shakllantirish);
- hal qilinadigan muammo sifatida.
Psixologlar ijod mohiyati haqida quyidagi umumlashmalarni amalga oshirganlar:
- ijodkorlik - bu yangi yondashuvlar va yangi mahsulotlarga boʻlgan ehtiyojga mos ravishda javob
berish qobiliyati va jarayonning oʻzi ongli va ongsiz boʻlishi mumkin boʻlsa-da, mavjud boʻlgan yangi
narsalardan xabardor boʻlish imkonini beradi;
- yangi ijodiy mahsulot yaratish, avvalo, ijodkor shaxsi va uning ichki motivasiyasi kuchiga bog‘liq;
- ijodiy jarayon, mahsulot va shaxsning oʻziga xos xususiyatlari ularning oʻziga xosligi, mustaqilligi,
haqiqiyligi, vazifaga yetarliligi va zarur deb atash mumkin boʻlgan boshqa estetik, ekologik, optimal shakli,
hozirgi vaqtda toʻg‘ri va original boʻlgan xususiyat;
- ijodiy mahsulotlar tabiatda juda koʻp turli xil boʻlishi mumkin: matematikada masalaning yangi
yechimi, kimyoviy jarayonning kashf etilishi, musiqa, rasm yoki she’rlar yaratish, ijtimoiy muammolarning
noyob yechimi va boshqalar.
Akmeologiya nuqtayi nazaridan, ijodkorlik koʻplab shaxslarga xos boʻlgan jarayon va shaxsning
intellektual va shaxsiy xususiyatlari majmuasi sifatida tavsiflanadi, bu muammolarni mustaqil targ‘ib qilish,
koʻplab original g‘oyalarni yaratish va ularni noan’anaviy hal qilishga yordam beradi.
A.Golovanova ijodni oʻrganishga boʻlgan turli yondashuvlarni tahlil qilgach, ijodni ikki asosiy jihat -
prosessual va shaxsiy jihatdan oʻrganilishini umumlashtirdi. Ijodkorlikni prosessual aspektda oʻrganish
subyektning ijod predmetini, umuman obyektiv voqelikni oʻzgartirish xususiyatlari hamda bunday oʻzgarish
bosqichlari va natijalarini oʻz ichiga oladi.
Oʻz navbatida, aksariyat mualliflarning fikriga koʻra, pedagogik jarayon sharoitida ijodkorlik oliy
oʻquv yurtlarining innovatsion faoliyati bilan uzviy bog‘liq boʻlib, u oʻquv jarayoni va iqtisodiyotni
modernizasiyalash, uning moddiy-texnik salohiyatini tizimli yangilash va universitet samaradorligini
oshirishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi.
Oliy ta’lim muassasalarida innovatsion faoliyat bugungi kunda asosiy faoliyat turlaridan birining
maqomini oladi (oʻquv va ilmiy bilan birga) va universitet rivojlanishining zaruriy sharti hisoblanadi.
Innovatsion faoliyat, avvalo, shaxs oʻz-oʻzini rivojlantirishning sifat bosqichi boʻlib, oʻz-oʻzini tarbiyalash,
oʻz-oʻzini aks ettirish natijasida vujudga kelgan oʻquv jarayoni subyektlarining oʻz-oʻzini dolzarblashtirish
jarayonidir. Shuning uchun ta’lim-tarbiya muhitida oʻz-oʻzini tashkil etish jarayonlari ayniqsa innovatsion
faoliyatni amalga oshiruvchi ta’lim muassasalariga xos va bu barqaror tuzilmalar (ijodiy guruhlar,
uyushmalar)ning paydo boʻlishi va avvalgi ijtimoiy tajribadan qat’iy nazar “shaxsiy-yangi” yaratishga qodir
boʻlgan ijodkor shaxslarning paydo boʻlishi mumkin. Shu bilan birga ta’limni axborotlashtirish ta’lim
muassasalari innovatsion jarayonlarining ajralmas qismidir. Uning negizida axborotlashtirish bu holda
axborot mahsulotlari, vositalari va texnologiyalarini oʻqitish va ta’limga joriy etish asosida pedagogik
jarayonlarni oʻzgartirishning chora-tadbirlari majmuidir. Ta’limni axborotlashtirishning nazariy asoslari,
https://buxdu.uz
|
| |
