|
3 (79) 2021 pedagogik mahorat
Pdf ko'rish
|
| bet | 322/344 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 3,37 Mb. | | #113345 |
Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yil3 (79) 2021
PEDAGOGIK MAHORAT
241
Shunday qilib, maqsadli tahlil tadqiqot predmeti sifatida talabalarda sport madaniyatini shakllantirish
tizimini va oʻqish jarayonida talabalar oʻrtasida umumiy madaniy va kasbiy vakolatlarni shakllantirish
tizimini ajratib koʻrsatishga imkon berdi.
Maqsadli yaxlitlik, albatta, tizimning tarkibi va ushbu tizimni tashkil etuvchi alohida qismlarning
oʻzaro bog‘liqligini oshkor qilishni oʻz ichiga oladi, bu tizimning tuzilishi, uning ichki tashkiloti toʻg‘risida
g‘oya beradi. Tadqiqot jarayonida murakkab obyekt koʻp bosqichli ta’lim vazifasini bajaradi. Ularning
umumiyligi boʻyicha tizimning turli xil tuzilmalari ajralmas qismini tashkil qiladi. Har bir pastki tuzilmaning
oʻziga xos ajralmas xususiyatlari bor, ular tizimning ishlashida namoyon boʻladi. Strukturaviy tahlil
talabalarda sport madaniyatini shakllantirish tizimining tarkibiy qismlarini va universitetda oʻqish jarayonida
talabalarning umumiy madaniy va kasbiy kompetensiyalarini shakllantirish tizimini aniqlashga va ularning
ichki mazmunini, maqsadga yoʻnaltirilganligi jihatidan sifat jihatidan farq qilishga imkon berdi.
Muhokamalar va natijalar. Tizimli tahlil qilish metodologiyasiga muvofiq shaxsning sport
madaniyati tizimli ravishda tashkil etilgan obyekt sifatida qaraladi va maqsadga yoʻnaltirilganligi, tarkibiy
qismlarining mazmuni, ichki va tashqi faoliyat mexanizmlari, paydo boʻlishi va rivojlanishi bilan bog‘liq
ravishda izchil ochib beriladi.
Talabalarning jismoniy madaniyatini shakllantirish tizimining ichki faoliyati va oʻqish jarayonida
umumiy madaniy va kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish tizimi ularning shartliligi boʻyicha, bir
tomondan, tarkibiy tarkibi va tuzilishi, boshqa tomondan, ularning tashqi vazifalari boʻyicha tekshiriladi.
Ichki funksiyani tahlil qilish jarayonida alohida tarkibiy qismlar oʻrtasidagi funksional va muvofiqlashtirish
munosabatlari ochib beriladi [2, 189].
Shu bilan birga, tizimlarning ierarxiyasi toʻg‘risidagi qoidalar hisobga olinadi, unga koʻra har bir quyi
tizim yuqori qismning ajralmas qismi sifatida qaraladi va bir tomondan, uning namoyon boʻlishida unga
boʻysunadi va boshqa tomondan, u oʻzi xususiyatlarini belgilaydi, oʻziga xos xususiyatlariga asoslangan
qulay tizim hisoblanadi. Asosiy quyi tizimlarning xususiyatlari bir xil tartibdagi boshqa quyi tizimlar bilan
oʻzaro aloqada boʻlish jarayonida yuqoriroq xususiyatlariga aylantiriladi. Yuqori darajadagi tizim quyi
tizimlarni faoliyatga maqsadga muvofiq ravishda faqat tanlangan holda, dasturlashtirilgan natijani olishda
ularning yordami darajasida jalb qiladi.
Talabalarning jismoniy madaniyatini shakllantirish tizimining tarkibiy qismini oliy ta’lim jarayonida
umumiy madaniy va kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish tizimini va ularning ishlash mexanizmlarini
oʻrganish asos boʻlib xizmat qiladi. Ularning kelib chiqish qonunlari, rivojlanishi va takomillashtirish
istiqbollarini koʻrib chiqish, mantiqiy mavzuni rivojlanish jarayonida koʻrib chiqishni talab qiladi. Shuning
uchun biz aniqlagan tizimlarning maqsadli, tarkibiy va funksional tahlillari genetik tahlil bilan
birlashtirilgan. Ushbu tahlil turidan foydalanish talabalarning jismoniy madaniyati rivojlanishining sifat
jihatidan har xil darajalarini va “Jismoniy madaniyat” fanida tanlangan sport turi asosida sportga
yoʻnaltirilgan jismoniy tarbiya jarayonida umumiy madaniy va kasbiy vakolatlarni shakllantirish
bosqichlarini aniqlashga, ularning paydo boʻlishi, rivojlanishi va shakllanish qonuniyatlarini aniqlashga yoʻl
ochadi.
Butizimlarning individual tarkibiy qismlari oʻzaro ta’sirining ajralmas natijalari sifatida yangi tizimli
fazilatlarning paydo boʻlishi va rivojlanishining qonuniyatlari va mexanizmlarini ochib berishga imkon
berdi.
V.G. Afanasev tizimlarni ajralmas shakllanish deb ta’riflashi mumkin boʻlgan bir qator xususiyatlarni
aniqlaydi: integral sifatlarning mavjudligi (izchillik), ya’ni tizimning biron bir alohida elementiga ega
boʻlmagan bunday fazilatlar; tizim tashkil etuvchi tarkibiy qismlarning mavjudligi; strukturaning mavjudligi,
ya’ni ba’zi ulanishlar, qismlar va elementlar oʻrtasidagi munosabatlar; umuman tizimning funksional
xususiyatlari va uning alohida tarkibiy qismlarining mavjudligi; ikki shaklda namoyon boʻlgan tizimning
kommunikativ xususiyatlarining mavjudligi: atrof-muhit bilan oʻzaro ta’sir shaklida va ushbu tizimning quyi
va supersistemalar bilan oʻzaro aloqasi shaklida, ya’ni pastki tizimlar yoki unga nisbatan qism (quyi tizim)
yoki umuman harakat qiladigan yuqori darajadagi buyurtma; tizimda va uning tarkibiy qismlarida oʻtmish,
hozirgi va kelajakning tarixiyligi, uzluksizligi yoki aloqasi [1, 159].
Xulosa. Shunday qilib, universitetda tizimli yondashuv asosida oʻqish jarayonida talabalarning sport
madaniyatini shakllantirish muammosini nazariy oʻrganish natijalarini umumlashtirib, quyidagilarni xulosa
qilishimiz mumkin:
1. Tizimli yondashuv - obyektlarni tizim sifatida koʻrib chiqishga asoslangan ilmiy bilimlar
metodologiyasining yoʻnalishi, umumiy ilmiy uslubiy tamoyillar toʻplami. Tizimli yondashuvning asosiy
prinsiplari - izchillik, yaxlitlik, ierarxik tuzilish, koʻplik.
2. Tizimli yondashuv metodologiyasiga muvofiq sport madaniyati biz tomonidan murakkab tizimli
tashkil etilgan obyekt sifatida qaraladi va quyidagilarga nisbatan izchil ochib beriladi:
https://buxdu.uz
|
| |
