|
PEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yilPEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
36
talablar darajasida boʻlishi, hamda uning xolislik, oshkoralik, shaxsiy va kasbiy kompetentlik, amaliy tajriba,
boshqaruv mahoratlari, masʼuliyatlilik, tashabbuskorlik kabi sifatlari ularning ergonomik madaniyatlari
darajasiga bogʼliq boʻladi.
Taʼlim muassasalari oʻqituvchilari taʼlim va tarbiya samaradorligini oshirish borasida pedagogik
ergonomika talablariga asosan oqilona faoliyat yuritishlari, taʼlim muassasasining haqiqiy egasi boʻlish,
xavfsiz va qulay oʻquv jarayonini tashkil etishning barcha jabhalarini mukammal egallash, oʻz lavozim
vazifalariga nisbatan oʻta masʼuliyatli boʻlish, taʼlim jarayoni xavfsizligi va qulayligini taʼminlay olish
sifatlarining ularda mavjudligi muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, taʼlim muassasasi oʻqituvchilaridan
ergonomik kompetentlik negizida rivojlanuvchi ergonomik madaniyati, tashabbuskorligi, shaxsiy sifatlari,
tizimli tahlil va qaror qabul qilish malakasi, lavozim vazifalarni, eng avvalo, davlat siyosati talablaridan kelib
chiqqan holda bajarishning maqbul, samarali yoʻllarini amalga oshirish talab etiladi.
Bugungi kun taʼlim tizimini modernizatsiya qilinishi, uni tarkibiy jihatdan qayta qurish, taʼlim, fan,
texnika va texnologiyaning, iqtisodiyot va madaniyatning jahon miqyosidagi zamonaviy yutuqlarini hisobga
olgan holda taʼlim dasturlarini oʻzgartirib, yangilab borishni koʻzda tutadi.
Ilgʼor texnologiyalarning keng oʻzlashtirilishi, iqtisodiyotdagi ijobiy oʻzgarishlar, chet el
investitsiyalari koʻlamining kengayishi, tadbirkorlik, kichik va xususiy biznesning rivojlanishi, shuningdek,
uzluksiz taʼlimni fan va ishlab chiqarish bilan integratsiyalashuvi, taʼlim oluvchilarning qobiliyatlari va
imkoniyatlariga muvofiq ravishda taʼlimga integrativ yondashuvni joriy etilishi taʼlim berishning ilgʼor
pedagogik texnologiyalarini, zamonaviy oʻquv-uslubiy majmualarning yaratilishini, pedagogik jarayonlarni
tashkil etish va boshqarish tizimini pedagogik ergonomika talablariga muvofiq ravishda takomillashtirishga
asos boʻladi.
Bu oʻz navbatida, malaka oshirish va qayta tayyorlash muassasalari oʻqituvchilari zimmasiga umumiy
oʻrta taʼlim muassasalari oʻqituvchilarining ergonomik madaniyatini takomillashtirish borasida taʼlim, fan,
texnika va texnologiyalarning jahon miqiyosidagi yutuqlarini, ilmiy asoslangan innovatsiyalarni tatbiq etgan
holda pedagogik jarayonlarni pedagogik erganomika talablari asosida tashkil etish va boshqarish,
shuningdek, pedagogik jarayonlarning samaradorligini taʼminlash yoʻnalishidagi mavjud muammolarni
ijobiy hal etish masalalari yuzasidan yangi vazifalarni yuklaydi. Malaka oshirish va qayta tayyorlash
muassasalarida oʻqituvchilarni ergonomik faoliyatiga tayyorlash yoʻnalishida taʼlim mazmuniga,
tinglovchilarning tayyorgarlik darajasi va oʻzlashtirishi zarur boʻlgan bilimlar darajasiga hamda oliy taʼlim
muassasalari bitiruvchilariga qoʻyiladigan umumiy malakaviy talablar ergonomik faoliyatga tayyorlash
jarayoni mazmunini yaratish, taʼlim mazmuni va taʼlim berish usullarini yanada takomillashtirish, ilgʼor
pedagogik texnologiya, innovatsion taʼlimning eng samarali texnologiyalarini qoʻllashni taqozo etmoqda.
Malaka oshirish va qayta tayyorlash muassasalarida tahsil olayotgan oʻqituvchilarning tayyorgarlik
darajasiga, fanlar boʻyicha oʻqituvchi-tinglovchilarda shakllanishi zarur boʻlgan malaka va koʻnikmalarga,
oʻzlashtirishi zarur boʻlgan bilimlar mazmuniga va taʼlim dasturlarining mazmuni hamda komponentlariga
qoʻyilayotgan talablarda oʻqituvchilarda pedagogik ergonomika yoʻnalishida zaruriy bilim, koʻnikma va
malakalarni shakllantirish zaruriyati dolzarb boʻlib qolmoqda.
“Ergonomika” atamasi birinchi marta polshalik tabiatshunos V.Yastshembovskiy tomonidan 1857-
yilda ishlatilgan boʻlib, u tabiat toʻgʼrisidagi qonuniyatlarga asoslanib, mehnat haqidagi fanni nazarda tutgan
[4, 343]. Ergonomika taʼlimining kelib chiqishiga B.G.Аnaniyev [2, 288], V.P.Zinchenko [4, 343],
А.N. Leontiyev [5, 304], B.F.Lomovlar asos solganlar [7, 465]. Umuman olganda, ergonomika “insonni
zamonaviy ishlab chiqarishdagi faoliyatining oʻziga xos sharoitlarida har tomonlama oʻrganadigan ilmiy fan
sohasidir” [3, 230].
1986-yildan boshlab “Ergonomics Abstfacts” jurnalida taʼlimning erganomik muammolariga
bagʼishlangan yangi fan sohasi paydo boʻldi. Education (Taʼlim) - deb rus tadqiqotchisi А.А.Kuligina
oʻzining “Taʼlim dunyosida ergodizayn” nomli asarida dastlab yoritib berdi [8, 356].
Lekin taʼlim muammolarini hal etishga boʻlgan qiziqish ergonomistlarda avvalroq paydo boʻlgan edi.
1980-yili inson omillari jamiyatida ergonomikaning istiqbolli yoʻnalishlarini aniqlash uchun maxsus guruh
tuziladi. Guruh tomonidan tavsiya etilgan 8 ta yoʻnalishning bittasi taʼlim va mashgʼulotlar tizimini yaratish
boʻladi. Shuni taʼkidlash lozimki, oʻtgan davr ichida ergonomikaning bu yoʻnalishi faqat operatorlar kasbi
bilan bogʼliq (insonning texnika bilan bogʼliq), mehnat faoliyatini oʻrganishga qaratilgan holda rivojlandi.
Bir qator mualliflar ergonomikaning tamoyillari va tavsiyalarini ishlab chiqarish jarayonidan
pedagogik jarayonga oʻtkazish mumkin deb hisoblashadi. Jumladan, V.P. Zinchenko “pedagogik
ergonomika yaratishga ehtiyoj bor” deb juda toʻgʼri taʼkidlaydi [4, 343]. “Ergonomika” odam - mashina
“tizimini tekshirsa ham, uning koʻplab xulosalari va tavsiyalari maktabdagi oʻquv jarayonini yaxshilash
uchun ishlatilishi mumkin”, deydi А.А.Chensov [10, 273]. “Bir qator mehnat faoliyati toʻgʼrisidagi fanlar va
texnik fanlarning yutuqlarini sintez qilish orqali ergonomika tegishli fanlararo aloqalarni oʻrnatishga va
oʻquv jarayonining oʻzini yaxshi tashkil etishga hissa qoʻshishi mumkin” [4, 343]. “Murakkab zamonaviy
texnologiyalar bilan ishlash muammolarini har tomonlama hal qilish usullaridan biri bu ergonomik
https://buxdu.uz
|
| |
