|
-rasm. Jahon vodorod ishlab chiqarish va uning isteʼmoli
|
| bet | 2/6 | | Sana | 09.02.2024 | | Hajmi | 1,12 Mb. | | #153985 |
Bog'liq 3-amaliy m-t VE3.1-rasm. Jahon vodorod ishlab chiqarish va uning isteʼmoli
3.1-rasmda vodorod isteʼmolining tuzilishi shaklda koʻrsatilgan. Koʻrinib turganidek rasmdan vodorodning asosiy isteʼmolchilari (95%) kimyo sanoati va neftni qayta ishlashga toʻgri keladi. Vodorod mineral oʻgʻitlar ishlab chiqarishda (ammiak ishlab chiqarish) asosiy element hisoblanadi. Koʻp sonli organik sintez jarayonlarida vodoroddan foydalanish, ham metanol shaklidava hamtoʻgʻridan-toʻgʻri reagent shaklida boʻladi. Vodorod neftni qayta ishlashda (gidrokreking, gidrotozalash) alohida oʻrin tutadi, bu xom neftni qayta ishlash chiqarishga va yakuniy mahsulot sifatini yaxshilashga yordam beradi hamdayuqori issiqlik qiymatiga ega uglevodorod yoqilgʻilari va ularning yonishi natijasida zararli chiqindilarni kamaytiradi.
Bugungi kunda dunyoda isteʼmol qilinadigan vodorodning yarmidan koʻpi kimyoviy xom ashyo sifatida ishlatiladi. Bilvosita foydalanish qolganlari energiya maqsadlarida asosan texnologik jarayonlarni isitish bilan taʼminlashni nazarda tutadi, qoida tariqasida, vodorodning kimyoviy reaktsiyalarda bir vaqtning oʻzida ishtirok etishi bilan (gidrogenatsiya, deoksidlanish va boshqalar).
3.1-Jadval.
Jahon ishlab chiqarishining tuzilishi va vodorod isteʼmoli
Yoqilgʻi turi
|
Tabiiy gaz
|
Ammiak
|
Neftni qayta ishlashdan
|
Metanol
|
Neft
|
Koinot
|
Elektroliz
|
Koʻmir
|
Boshqalar
|
Vodorodning dunyoda
olinishi boʻyicha ulushi (%)
|
85
|
50
|
37
|
8
|
7
|
4
|
4
|
4
|
4
|
Vodorodning oksidlovchi taʼsiri chang metallurgiyasi, metallga ishlov berish, shisha ishlab chiqarishda keng qoʻllaniladi. Sintetik yoqutlar va boshqalar (umumiy vodorod isteʼmolining taxminan 2% miqdorida). Mikroelektronikada vodoroddan foydalanish asosan SiCl4 ni kamaytirish orqali kremniy ishlab chiqarish bilan bogʻliq.
Kosmonavtika yoqilgʻi sifatida vodorodning asosiy isteʼmolchisi hisoblanadi. "Suyuq vodorod (yoqilgʻi) — suyuq kislorod (oksidlovchi)" kombinatsiyasi birlik vazniga maksimal energiya chiqishini taʼminlaydi, bu aerokosmik ilovalar uchun belgilovchi mezondir.
Shuni taʼkidlash kerakki, ishlab chiqarilgan vodorodning sezilarli miqdoridan faqat 5% hozirgi vaqtda ishlab chiqaruvchilardan isteʼmolchilarga sotiladigan tijorat mahsulotidir. Qoida tariqasida, vodorodning yirik isteʼmolchilari uni oʻz ehtiyojlari uchun ishlab chiqaradilar, bu esa sabab boʻladi. Iqtisodiy omillar (savdo vodorod uchun yuqori narxlar) va katta miqdordagi vodorodni saqlash va tashishni taʼminlashda texnik qiyinchiliklar mavjud, global vodorod savdosi cheklangan. Bu Gʻarbiy Evropada eng faol boʻlib, u erda ishlab chiqarish va isteʼmol qilish uchun korxonalar oʻrtasida vodorodni quyish uchun kichik, ammo rivojlangan quvurlar tarmogʻi mavjud. Vodorod birja tovari emas va uning jahon narxlari haqida gapirish qiyin, chunki etkazib berish narxlari shartnomaviy va koʻplab shartlarga, shu jumladan mahsulot sifatida vodorodning zarur tozaligiga bogʻliq.
Vodorod texnologiyasini takomillashtirish yechim bilan bogʻliq taʼminlaydigan samarali, tejamkor va xavfsiz jarayonlar va uskunalarni ishlab chiqish bilan bogʻliq muammolarning uchta guruhi vodorod ishlab chiqarish, undan foydalanish, shuningdek, ixcham saqlashdan iborat.Shunga koʻra, vodorod texnologiyalari sohasidagi ishlar asosan uchta yoʻnalishda rivojlanmoqda: vodorod ishlab chiqarish, vodorodni saqlash va tashish va vodoroddan foydalanish.
Sanoat ishlab chiqarishning asosiy usullarini batafsil koʻrib chiqadigan boʻlsak, vodorod hosil qilish uchun uning uglevodorodlar yoki suvdagi kimyoviy bogʻlarini uzib, reaksiya aralashmasidan ajratib olish kerak.
|
| |
