|
3-Laboratoriya ishi Mavzu: Chiqindisiz texnologiya yaratish. Laboratoriya ishining maqsadi
|
| bet | 4/12 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 0,49 Mb. | | #137848 |
Bog'liq 3-Laboratoriya mahg\'uloti (1) 02, 6 - маъруза (1), 1 - маъруза (3), 11-mavzu. KO‘CHMAS MULK VA UNING BOZORI TURLARI, wWYb2hGqbm3nkNWkxpG4BsntAEvy4CuEeePuJkXD, Mustaqil ish topshiriqlari (1), PQ-5140 08.06.2021 (1), qiy.ped.3-amaliy-topshiriq, Hayot faoliyati xavfsizligi. Tojiboyev M. Nigmatov M, Chinor .Gap bolaklari haqida umumiy ma\'lumot. Bosh bolaklar, Elektr ta`minoti tizimida energiya hisobi va nazoratining avtoma, 1-ma\'ruza, Elektr uzatish liniyalarining konstruktiv-mexanik qismlari, Maktabgacha yoshdagi bollarga estetik tarbiya berish mazmuni. Es, Hisobot yuziIshning borishi: Bu texnologik jarayon quyidagicha olib boriladi. Xayvonlar saqlanadigan molxonalardan (suratda 1) go’ng to’planadigan idishga yuboriladi (2), keyin nasos (3) yordamida uni metantenk (4) (go’ngni anaerob bijg’ishi uchun maxsus qurilma)
ga yuboriladi.Bijg’ish jarayonida xosil bo’lgan biogaz, gazgolder (5)ga kelib
tushadi.va undan keyin iste’molchiga tarqatiladi. Suyuq go’ngni isitish uchun va
issiqlikni bir xil ushlab turish uchun metanotenk ichida issiqlik almashtirib
turuvchi g’ovurlar o’rnatilgan, ular orqali qozonxonadan (7) kelgan issiq suv
aylanadi. Bijg’ib bo’lgan go’ng, go’ng saqlanadigan (8) chuqurlikka tushiriladi
Metantenkda jarayon uchun zarur bo’lgan barcha sharoit tashkil etiladi.
(xarorat, organik moddalar miqdori, rN va boshqalar.) Metantek termoikulyatsiya
qilingan bo’lib, bijg’ish jarayoni meyorida ketishi uchun kerak bo’lgan xarorat
doimiy ravishda ushlab turiladi. Unda shuningdek go’ngni xaydab turish uchun
mo’ljallangan usqurma o’rnatilgan. Metantenkka go’ng bir me’yorda, bijish
jarayoni bir xil ketadigan xolatda kiritib turiladi. Bijg’ish davrida go’ngda mikroorganizmlar rivojlanadi va birin- ketin organik moddalarni kislotalargacha parchalab beradi. Xosil bo’lgan kislotalar metan xosil qiluvchi va sintrof mikroorganizmlar ta’sirida gazsimon maxsulotlar – metan va karbonat angidridiga aylanadi. Go’ngni anaerob bijish jarayonida organik
moddalarni parchalanish darajasi 25% dan 45% gacha etadi.
Organik moddalarni parchalanishi (fegradatsiyasi) ko’p bosqichli jarayon
sifatida amalga oshirilib, bunda uglerod bog’lari xar-xil mikroorganizmlar ta’sirida
birin-ketin uziladilar. Eng zamonaviy tushunchalar bo’yicha organik moddalarni
biogazga aylanishi to’rt bosqichda amalga oshadi: birinchi, murakkab biopolimer molekulalarni (oqsil, lipid, polisaxarid va x.k.) kichikroq monomerlarga (aminokislota, karbon suvlar, yog’ kislotalari va x.k.) aylanishi; ikkinchi, xosil bo’lgan monomerlarni yanada oddiyroq moddalarga; tuban kislotalar va spirtlarga bijg’ish (fermentatsiya) asosida) aylanishi, (Bunda vodorod va karbonat angidrid xam paydo bo’ladi.);
uchinchi, atsetogen bosqich- bu bosqichda metandan oldingi moddalar (atsetat, vodorod, karbonat angidrid) paydo bo’ladi; to’rtinchi, metanogen bosqich- oxirgi maxsulot, organik moddalarni metanga aylanishiga olib keladi. Go’ng yoki boshqa organik moddalardan (chiqindilardan) biogaz olishda qatnashadigan mikroorganizmlar xamjamiyatini ta’sir etish chizmasi(Zavarzin bo’yicha). Chizmada organik moddalarni anaerob sharoitda parchalanishida xar xil guruxga mansub mikroorganizmlarni o’zaro trofik aloqalari aks etirilgan birlamchi anaeroblar organik moddalarni metanni old maxsulotlari bo’lgan vodorod, korbonat angidiridi atsetat, metanol ,metil amidlar, formiatgacha parchalaydilar. Metonogenlarni substrat spetsifekligi, ularni oldingi bosqichda ishtirok etgan bakteriyalar bilan trofik aloqasiz rivojlanishiga yo’l qo’ymaydi. O’z navbatida metan xosil qiladigan bakteriyalar birlamchi anaeroblar sintez qilgan moddalarni ishlatish orqali shu bakteriyalar bajarayotgan reaktsiyalar imkoniyatlari va ularni tezligini aniqlab beradi. Metan xosil bo’lishda boshqarish funktsiyasini bajarayotgan markaziy metabolit bo’lib, vodorod xizmat qiladi. Tizimda vodorodni partsial bosimini past xolatda ushlab turish xisobidan uni turlar orasidan birlamchi anaeroblar metobolizmi bevosita metanni old maxsulotlari xosil bo’lishigacha qarab
o’zgartirish imkoniyatini yaratadi. Agar tizimdan vodorod chiqarib tashlanmasa,
qaytarilgan maxsulotlar uchuvchan yog’ kislotalari va spirtlar xosil bo’ladi. Bu
birikmalarni metobolizmi xayot faoliyati xosil bo’lgan vodorodni metan
bakteriyalar bilan bog’lashga bag’ishlangan sintrof bakteriyalar tomonidan amalga
oshiriladi. Metan xosil bo’lish uchun zarur bo’lgan sharoitlar quyidagi jadvalda
keltirilgan
8.1-rasm. Go’ng sharbatini biogaz usqurmasida qayta ishlashni texnologik
chizmasi 1-molxona; 2-go’ng to’planadigan joy; 3-nasos; 4-metantenk; 5-gazgolder; 6-
issiqlik almashtiruvchi; 7-qozon; 8-go’ng saqlanadigan jy; 9-aerotenk.
Metan xosil qiluvchi bakteriyalar, kislota xosil qiluvchi bakteriyalarga
nisbatan o’zlarini o’sib rivojlanishlari uchun yuqoriroq talablar qo’yadilar yani
ularni ko’payishlari uchun mutlaqo anaerob sharoit va ko’proq vaqt kerak bo’ladi.
Biogazni fizikaviy xususiyatlari uni ishlatish imkoniyatlarini ko’rsatadi.
Yonishni xajmiy issiqligi, yonish xarorati, yonish chegarasi asosan SH4 miqdori
bilan belgilanadi chunki H2 va H2S juda xam kam bo’lgan miqdori bu
ko’rsatkichga tasir etish darajasida emas. Biogazdan elektor energiyasi olinganda faqatina uni 30% elektr energiyaga aylanadi xolos, 70% chiqindi issiqlikdir. Undan suv isitish, xayvonlarni saqlash (molxonalarni isitish), isiqxonalar yoki ularni isitish, quritg’ich xonalari yoki usqurmalarida xavoni isitish, mikroklimitni boshqarish va boshqa maqsadlarda foydalanish mumkin.
|
| |
