3.2. Eski konlarda qo’llanilayotgan neft, gaz, suvni yig’ish va uzatish
tizimining afzallklari va kamchiliklari (
Ko’kdumaloq koni misolida).
Ko’kdumaloq neft va gazkondensat konidagi karbonsuvchillarning har uch
holdagisi (neft, kondensat va tabiiy gaz) mavjudligi va ularni zahiralari yetarli
darajada katta bo’lganligi uchun bu konni ishlash jarayonini qatlam bosimini
saqlash usullarini qo’llab amalga oshiriladi. Qatlam bosimini saqlash uchun neft-
suv tutash yuzasi ostiga suv va gazkondensat uyumining yuqori qismiga quruq
gaz haydash yo’lga qo’yilgan.
Suv haydash uchun konning hududidan o’tadigan janubiy kollektor kanali bo’yicha
1-ko’taruvchi nasos stansiyasi qurilgan.Bu yerdan suv 2-ko’taruvchi
nasos stansiyasiga yo’naltiriladi. U yerda suv tindirilib keyin 3-
haydovchi
nasos
stansiyasi
orqali suv haydovchi quduqlarga haydaladi. Konda uchta suv haydovchi nasos
stansiyalari qurilgan bo’lib, ularning umumiy suv
haydash miqdori 1600 m
3
/soatni tashkil etadi. Kundalik suv haydash miqdori 16
800-17500 m
3
ni tashkil etadi.
Quruq gazni gazkondensat uyumini yuqori qismiga haydash uchun kondan olinadi
gan erkin gazdan kondensat ajratib olinib, quritilib, maxsus qurilgan kompressor s
tansiyasi orqali haydalmoqda.
Gazni haydash quduqlari ikkita quduqlar to’plami va yana 6 ta alohida joylashga
n quduqlardan iborat. Gaz haydovchi kompressor stansiyasi 4 ta texnologik sha
xobchadan iborat bo’lib, yiliga 4,0 mil'.m
3
gaz haydash imkoniyatiga ega.
Ko’kdumaloq konidagi neft va gazni yig’ish, tayyorlash va uzatish tizimi bilan
yaqindan tanishib chiqamiz.
1) Neft yig’ish, tayyorlash va uzatish tizimi.
7
Ko’kdumaloq
konida neft oluvchi quduqlar soni 100 dan ortiq bo’lib, ulardan chiqayotgan ma
hsulot
yettita neft yig’ish punktiga
kelib tushadi .
Neft
tarkibida
juda ko’p
miqdorda
eri-
gan gaz (gaz omili 300 dan 2000 m
3
/t gacha) va suv (suvlanganlik 10% dan 80%
gacha) bor bo’lganligi uchun neftni tayyorlash tizimiga katta ahamiyat berilgan.
Neft tayyorlash tizimi ikkita katta neft tayyorlash qurilmalaridan (NTQ) iborat.
Birinchi NTQ Ko’kdumaloq koni hududida joylashgan bo’lsa, ikkinchi NTQ Ko
’kdumaloq konidan 22 km uzoqlikdagi Zevarda koni hududida
qurilgan.
Ko’kdumaloq konida joylashgan 1-NTQ bilan batafsi l tanishib chiqamiz .
NTQ ikkita bir xil texnologik shoxobchadan iborat bo’lib, ular neftdan erigan
gaz, suv va mexanik moddalarni to’liq ajratib berish imkoniyatiga ega. Neft yigu
vchi punktlaridan (YP) maxsus kollektorlar orqali NTQ ning birinchi elementi
(1) neft kirish blokiga (NKB) yetib keladi. NKB da har bir YP dan kelgan quv
urlarga
urnatilgan bosim
o’lchagich va
harorat
o’lchagichlar orqali kelayotgan mahsulotning bosimi va harorati o’lchanadi. So’n
gra bir necha YP dan kelgan neft oqimlari yo’naltiruvchi quvurlar orqali neft tayy
orlash qurilmasining ikkita shaxobchasiga taxminan bir xil hajmda yo’naltiriladi.
Har ikki neft tayyorlash shaxobchasi bir xil ko’rinishga ega bo’lganligi tufayli bit
tasi bilan yaqindan tanishib chiqamiz.
Neft tayyorlash shaxobchasiga yo’naltirilgan mahsulot bosimni pasaytiruvchi v
a oqimdan dastlabki neft va gazni ajratuvchi depulsatorga (2) kelib tushadi. Bu y
erda
quvurlardan kelayotgan neft-gaz aralashmasining
bosimi 7,0-
7,5 MPa dan 5,6-5,7 MPa
gacha pasaytiriladi va ozgina ajralib chiqqan
gaz va neft tozalash tizimini birinchi bosqichiga alohida oqim holatida yo’naltiril
adi. Depulsatorga kirib kelayotgan neft va gaz oqimiga suvni ajratishni yengillas
htirish uchun deemulgator qo’shiladi.
8
Neft Ko’kdumaloq konida to’rt bosqichda gazdan tozalanadi. Depulsatordan
o’tgan neft birinchi bosqich C-101 gaz ajratgichga kelib tushadi.
Gaz ajratgichga neft va gaz aralashmaning kirish bosimi 5,5-
5,6 MPa va harorati 58
0
C bo’ladi. Bu yerda erigan gaz neftdan ajralib gaz yig’is
h quvuri orqali, gazni qayta tozalash tizimini birinchi bosqichi C-
105 gaz ajratgichga yo’naltiriladi.
Gazdan
tozalangan
neft
ikkinchi
bosqich
C-102 gaz
ajratgichga
yo’naltiriladi.
Shu gaz
ajratgichni o’zida dastlabki suv ham yo’naltirish quvuri orqali yuboriladi. C-
102 gaz
ajratgichga
kirib
kelayotgan
mahsulotning
bosimi 2,8-
3,0 MPa va harorati
43-45
0
C atrofida bo’ladi. C-102 gaz
aj-
ratgichda
harakatlanayotgan neft-
gaz aralashmasining
tezligi va bosimi ancha
pasaygani
tufayli yana qo’shimcha gaz ajralib chiqadi. Ajralib chiqqan qo’shimcha gaz C-
101
gaz
ajratgichdan chiqqan
gazga qo’shilib yuboriladi.
Gazdan yana bir marta tozalangan neft uchinchi bosqich C-103 gaz
ajratgichga
yo’naltiriladi.
Ajralib chiqqan suv esa suv yo’naltirish quvuri orqali yuboriladi. C-103 gaz
ajratgichga kelayotgan neft bosimi 0,6 MPa va harorati 43
0
C ni tashkil etadi. B
u yerda neft tarkibidagi erigan gazni past bosimlarda ajratib olinadi va C-101, C-
102 gaz ajratgichlardan chiqqan gazga qo’shib yuboriladi. Tozalangan neft C-
103
gaz
ajratgichdan tindirgichga
yuboriladi. Ajralib chiqqan suv yo’naltiruvchi quvur orqali yuboriladi.
Tindirgichda neft bosimi 0,07-
0,06 MPa gacha pasayadi. Mexanik moddalar (qum zarrachalari), suv ajratib
olinadi
va sizdirgichga yo’naltiriladi. Tindirgichda ham oz miqdorda gaz ajralib chiqadi v
a bu gaz ham avvalgi gaz ajratgichlardan (3,4,5) aj-
ralib chiqqan gazlarga qo’shib yuboriladi.
9
Tindirgichdan so’ng mahsulot neft tayyorlash shaxobchasidagi oxirgi to’rtinchi
bosqichdagi gaz
ajratgich C-104 ga
yo’naltiriladi. Bu gaz
ajratgichda
neftda erigan
gazning
oxirgi miqdori ajralib chiqadi va past bosimli mash’alada yoqib yuboriladi. Ajrati
b olingan neft tayyor neft omboridagi 2000 m
3
li va 1000 m
3
li texnologik saqlag
ichlarga jo’natiladi. Bu saqlagichlarda neft bilan qatlamdan chiqqan suvning
oxirgi miqdori ajratib olinib, uni qatlam bosimini saqlash uchun suv haydaydigan
nasos stansiya-
siga yo’naltiriladi. Tayyor mahsulot holatidagi neft tayyor mahsulot saqlanadigan
2000 m
3
li va 1000 m
3
li saqlagichlarga jo’natiladi. Tayyor mahsulot holdagi ne
ft nasos stansiyasi orqali Qorovulbozor shahrida joylashgan temir yo’l stansiyasi
dagi neft quyish estakadasiga haydaladi.
To’rt
bosqichdagi
gaz
ajratgichlarda va tindirgichda ajratib olinib sizdirgichga kelib to’plangan qatla
m suvlaridan erigan gaz va qolib ketgan neft ajratib olinadi. Ajra-
tib olingan gaz past bosimli mash’alada yoqib yuboriladi, neft esa texnologik
saqlagichlarga jo’natiladi. To’liq ajratib olin-
gan
qatlam
suvi
qaytadan
qatlamga suv haydash tizimiga yo’nalti-
riladi. Gazni tozalash tizimi to’liq qurilib bo’lgandan keyin neftdan ajratib olin
gan va hozircha yoqib yuborilayotgan gazlar ikki bosqichda ogir karbon-
suvchillardan
tozalanadi. Avvalo
C-105
gaz
ajratgichda gaz tarkibidagi neft va kondensat ajratib olinadi. Shundan so’ng, ga
z havo
sotuvgich
apparatida sovuti-
ladi va oxirgi gaz ajratgichga yo’naltiriladi. Bu yerda gazni tarkibidagi deyarli
barcha suyuk karbonsuvchillardan tozalanadi va toza, quritilgan gaz elektr tizi
miga yuboriladi.
Ajratib
olingan
suyuq
karbonsuvchillar
tayyor
mahsulot
omboriga
jo’natiladi.
Zevarda
konidagi MTK-
2 ham huddi Ko’kdumaloq konidagi MTKga o’xshash. Lekin shu bilan birga
ba’zi elementlarida farqi ham bor.
10
Bu farqlari
quyidagilardan iborat:
-
qatlam suvlari qatlam bosimini saqlash tizimiga qaytarilmaydi, balki bug’latgi
ch
hovuzga
junatiladi;
- ajratib olingan erigan gaz
Muborak
gazni qayta
ishlash
zavo-
diga
jo’natilmoqda.
Shuningdek, neft tayyorlash shaxobchasini qurilishida ham ba’zi o’zgarishlar bor.
| 