Bizga ma'lumki, to’qimani texnologik zichligi (P
Т
, P
a
,) deb, bir sm yoki 1dm
da joylashgan iplar soniga aytiladi.
2-rasmda to’qimaning tanda va arqoq iplari bo’yicha polotno o’rilishi uchun
kesimlari keltirilgan.
To’qimaning tuzilishi fazalari tandaiplari va arqoq iplari to’lqini
balandligi
ℎ
𝑡
va
h
a
ga nisbati orqali aniqlanadi. Bularning nisbati koeffitsient
𝜑
ℎ𝑡
𝜑
ℎ𝑎
orqali belgilansa, u holda formula quyidagicha
𝜑
ℎ𝑡
=
ℎ
𝑡
ℎ
𝑎
ko’rinishda yoki arqoq
bo’yicha 𝜑
ℎ𝑎
=
ℎ
𝑎
ℎ
𝑡
ko’rinishda bo’ladi.
To’qimaning fazasini quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:
𝜙 =
9𝜑
ℎ𝑡
+1
𝜑
ℎ𝑡
+1
.
(2)
To’lqin uzunliklarining nisbati koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:
𝜑
ℎ𝑡
=
ℎ
𝑡
ℎ
𝑎
.
(3)
𝜑
ℎ
= 𝜑
ℎ𝑡
: 𝜑
ℎ𝑎
1-jadvalda N. G. Novikov tomonidan yaratilgan
to’qimaning to’qqizta fazasini aniqlash bo’yicha va laming koeffitsientlari
keltirilgan.
To’qima tuzilishi
fazalari
ℎ
𝑡
: ℎ
𝑎
ℎ
𝑎
: ℎ
𝑡
𝜑
ℎ
I
0
2
0
II
0.25
1.75
0.143
III
0.5
1.5
0.333
IV
0.75
1.25
0.6
V
1
1
1
VI
1.25
0.75
1.666
VII
1.5
0.5
3
VIII
1.75
0.25
7
IX
2
0
∞
Rasmdan ko’rinib turibdiki, fazalar tartibi tanda va arqoq iplari bilan o’zaro
o’rilishda vertikal yo’nalishda ma'lum masofada joylashi- shiga qarab belgilanadi.
Birinchi va to’qqizinchi fazalarda to’qimani amalda to’qish qiyindir, boshqa hamma
fazalarda to’qimani to’qish mumkin.Beshinchi fazada tanda va arqoq iplari bir-
biriga nisbatan vertikal yo’nalishda bir xilda egilgan bo’ladi.Agar ularning diametri,
o’rilish turi bir xil bo’lsa, ularning o’rilishda qisqarishi ham bir xilda bo’lishi
mumkin.Qzbekistonda to’qilayotgan avrli to’qimalar, asosan, V-VII fazalarga
to’g’ri keladi, bunga xonatlas va sarja o’rilishdagi to’qimalar kiradi.
7.1 -jadval
