𝑑
𝑡.𝑔
= 𝑑
𝑡
𝜂
𝑡.𝑔
𝑑
𝑎.𝑔
= 𝑑
𝑎
𝜂
𝑎.𝑔
Vеrtikal yo’nalish bo’yicha tanda va arqoq iplarining diamеtri:
𝑑
𝑇.𝑣
= 𝑑
𝑇
𝜂
𝑇.𝑣
𝑑
𝑎.𝑣
= 𝑑
𝑎
𝜂
𝑎.𝑣
Bunda:
d
t
va d
a
тanda va arqoq iplarining diametri to’quvchilikkacha,
𝜂
𝑡,𝑔,
𝜂
𝑎,𝑔
−tandavaarqoqiplariningdiametrito’quvchilikdanso’ngo’zgarishinihisobg
aoluvchikoeffitsiyent.
𝜂
𝑇,𝑣
va
𝜂
𝑎,𝑣
тanda va arqoq iplarining vertikal yo’nalishi bo’yicha diametrining
o’zgarishini hisobgaoluvchi koeffitsient,oдaтдa,𝜂
𝑇,𝑔,
𝜂
𝑎,𝑔
− 1,1 ÷ 2 gacha 𝜂
𝑇,𝑣
va
𝜂
𝑎,𝑣
-0,5
÷0,1gacha bo’lishimumkin.
Shunday qilibiplar to’quvchilik jarayonida va undan keyin o’z
shaklini bir
necha marta o’zgartiradi. To’qima hosil bo’lishda tanda
vaarqoq iplari bir-biriga
ta'sir etib, gorizontal va vertikal yo’nalishda o’z shaklini o’zgartiradi,
bundan
tashqari iplarga berilgan taranglik ta'sirida ko’ndalang kesimi yuzasining maydoni
kamayadi. Xom to’qimani pardozlash jarayonida issiqlik va namlik ta'siridaiplar
relaksatsiyalanadi.Albatta, iplar relaksatsiya davrida to’lqin o’z holiga qaytmaydi, u
plastik deformatsiya hisobigaiplarning ko’ndalang kesimi va uzunasiga cho’zilgan
holatini saqlab qoladi. Shuning uchun to’qima fazalari to’g’risida
mulohaza
yuritgandaiplarning tarangligi to’qish jarayonida qanchalik o’zarodeformatsiyalar
intensivligini, iplar bir-biriga katta yoki kichik kuchlar ta'sirida bo’layotganini
aniqlaniladi. Bu kuchlar qiymati qancha katta bo’lsa, to’qima to’qish
jarayoni
shunchalik og’ir kechayotgani ipning fizik-mexanik xususiyatiga salbiy ta'sir e
etayotganligini bilish mumkin.
Ma'lumki to’qima dеb, ikki sistеma iplarning o’zaro o’rilishidan xosil bo’lgan
to’qimachilik maxsulotiga aytiladi. To’qima bo’ylamasi bo’yicha yotgan birinchi
sistеma iplari tanda 1, ko’ndalang yotgan ikkinchi sistеma iplari esa arqoq 2 iplari
dеyiladi (7.3-rasm).
7.3-rasm.To’qimada
iplarni
joylanishi
To’qima turlari xilma-xil bo’lib, xozirda mato hosil qilishning to’quvchilik,
trikotaj, noto’qima, tafting va o’ramali usullari mavjuddir (7.4-rasm).
